„Lex Czarnek” ponownie u prezydenta

 

Ożywiona, bardzo emocjonalna dyskusja na temat projektu ustawy „o zmianie ustawy - Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw" toczy się od dwóch lat. Stanowiska stron są bardzo spolaryzowane i kształtują się według wypadkowej poglądów politycznych, jakie reprezentują. Lewica, opozycja i jej sympatycy sprzeciwiają się zmianom ustawowym, prawa strona bliższa rządzącym i jej sympatycy popierają zmiany zaproponowane w nowelizacji ustawy. Większość ekspertów zauważa, ze spór jest bardziej światopoglądowy, niż merytoryczny.

 

 

Po przyjęciu ustawy przez sejm w styczniu 2021 r. (pisaliśmy o tym TUTAJ) Prezydent RP Andrzej Duda odmówił jej podpisania i skierował do ponownego rozpatrzenia przez parlament „z uwagi na wątpliwości dotyczące przede wszystkim gwarancji poszanowania praw i roli rodziców niepełnoletnich uczniów w procesie decydowania o organizatorach i treści zajęć dodatkowych oraz roli i zadań kuratora oświaty lub specjalistycznej jednostki nadzoru”.

 

Sytuacja w Polsce i na arenie międzynarodowej była wtedy napięta, trwały siłowe ataki na polską granicę ze strony Białorusi, na horyzoncie wisiała groźba agresji rosyjskiej na Ukrainę. Prezydent uznał, że ważniejszy jest konsensus w sprawie ustawy o obronie ojczyzny, tłumaczy, że „Nie są nam teraz potrzebne kolejne spory”.

 

Obecnie sytuacja niejako się powtarza. Prezydent ma ponownie zadecydować, czy podpisze, czy zawetuje ustawę. Pierwsze sygnały z otoczenia prezydenta, pochodzące od jednego z jego doradców, wskazują, że prezydent przychyli się do proponowanych zmian.

 

 

Ustawodawca zrezygnował z części zapisów i w opinii specjalistów prawnych „Nowa wersja projektu nie jest tak daleko idąca”.

Niemniej podobnie jak rok temu różne środowiska, głównie krytyczne wobec zmian, ponownie próbują przedstawiać prezydentowi i jego małżonce swoje opinie, które są dobrze znane. Organizowane są też akcje pod hasłem „Żądamy weta”.

 

- powierzania w uzasadnionych przypadkach stanowiska dyrektora szkoły lub placówki na okres krótszy niż 5 lat szkolnych oraz
- odwoływania nauczyciela ze stanowiska kierowniczego w czasie roku szkolnego bez wypowiedzenia
- ustawa wprowadzi konieczność uzyskania pozytywnej opinii dyrektora szkoły.

 

Większej kontroli mają być poddane zajęcia dodatkowe prowadzone przez organizacje społeczne - dyrektor szkoły będzie musiał uzyskać pozytywną opinię kuratora oświaty na zajęcia, które przeprowadzą przedstawiciele organizacji społecznych.

Dodatkowo przed rozpoczęciem zajęć trzeba będzie przedstawić rodzicom ucznia lub pełnoletniemu uczniowi pełną informację o celach i treściach programu zajęć, pozytywną opinię organu sprawującego nadzór pedagogiczny oraz pozytywne opinie rady szkoły lub placówki i rady rodziców, a na wniosek rodzica lub pełnoletniego ucznia – również materiały wykorzystywane do realizacji programu zajęć.

 

Taka procedura wpłynie na zwiększenie świadomości uczniów i rodziców o treściach zawartych w zaproponowanych programach. Jak podkreślają autorzy projektu, „rodzic powinien mieć prawo do decydowania o udziale dziecka w zajęciach, jak również zasięgnięcia informacji, np. o posiadanym przez osoby prowadzące zajęcia doświadczeniu zawodowym, kompetencjach i umiejętnościach, w zakresie objętym zajęciami".

 

 

Nowelizacja wprowadza też zmiany w edukacji domowej. Polegają one na tym, że dziecko w edukacji domowej będzie musiało być przypisane do szkoły lub placówki w województwie, w którym mieszka lub w województwie z nim sąsiadującym, a nie, jak dotąd, do dowolnej w kraju, wybranej przez rodziców. Wniosek o zgodę na prowadzenie edukacji domowej dziecka rodzice będą mogli złożyć tylko między 1 lipca a 21 września, a egzaminy klasyfikacyjne będą przeprowadzane tylko stacjonarnie w szkole, bez możliwości zdawania ich online.

 

Nowela zmienia też przepisy dotyczące m.in. zwiększenia nadzoru pedagogicznego nad szkołami niepublicznymi, działalności oddziałów przygotowania wojskowego, tworzenia filii szkół artystycznych, dające możliwość powołania na stanowisko dyrektora szkoły lub placówki osoby niebędącej nauczycielem, możliwość odwołania dyrektora w czasie roku szkolnego, a także przepisy doprecyzowujące, dotyczące m.in. możliwości likwidacji szkół przez samorządy, oceny pracy nauczycieli, awansu zawodowego i godziny dostępności nauczycieli.

 

 Po zakończeniu postępowania ustawodawczego w parlamencie, marszałek sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu prezydentowi, który podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

 

 

Przed podpisaniem ustawy prezydent, na podstawie art. 122 ust. 3 Konstytucji, może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności ustawy z konstytucją.

 

Prezydent nie może odmówić podpisania ustawy, którą Trybunał uznał za zgodną z konstytucją, a jeśli Trybunał uznał ustawę za niezgodną z konstytucją – prezydent odmawia podpisania ustawy.

 

Jeżeli jednak niezgodność z konstytucją dotyczy poszczególnych przepisów ustawy, a Trybunał Konstytucyjny nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z całą ustawą, prezydent, po zasięgnięciu opinii marszałka sejmu, podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca ustawę sejmowi w celu usunięcia niezgodności.

 

Jeżeli prezydent nie wystąpił z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego w trybie ust. 3, może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę sejmowi do ponownego rozpatrzenia (tzw. weto ustawodawcze, weto prezydenckie). Weto prezydenckie nie ma charakteru selektywnego, co oznacza, że prezydent nie może zakwestionować tylko niektórych przepisów, lecz całą ustawę.

Sejm może wniosek prezydenta odrzucić – w drodze ponownego uchwalenia ustawy większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Wówczas prezydent w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez sejm prezydentowi nie przysługuje prawo wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego w trybie kontroli.

 

Konstytucja przewiduje również możliwość wystąpienia przez prezydenta do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności już podpisanej i ogłoszonej w Dzienniku Ustaw ustawy z konstytucją, w trybie kontroli następczej. Wniosek taki Prezydent może złożyć w dowolnym czasie wobec każdej obowiązującej ustawy, a także umowy międzynarodowej lub rozporządzenia. Wniosek ten nie wpływa na obowiązywanie objętego nim aktu prawnego. Dopiero Trybunał Konstytucyjny może uchylić moc obowiązującą jego przepisów, o ile uzna ich niezgodność z konstytucją.