Ile osób w Polsce nie chce mieć dzieci?
Zdjęcie ilustracyjne: Pixabay.com

Ile osób w Polsce nie chce mieć dzieci?

dr Krzysztof Szwarc

W ubiegłym tygodniu szeroko komentowano w mediach wyniki badania CBOS dotyczącego między innymi planów prokreacyjnych kobiet. W przestrzeni publicznej pojawiały się newsy typu „68 proc. kobiet w Polsce nie chce mieć dzieci”, „Polki nie chcą rodzić dzieci” itp. Tego rodzaju przekazy mogą zaskakiwać i budzić niepokój w kontekście szeroko rozumianych perspektyw demograficznych kraju. Czy tak rzeczywiście jest?
 
870 KADR pexels yan krukau 5792932


Urodzić w dalszej perspektywie

Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS) przeprowadziła w okresie wrzesień-listopad 2022 r. badania na reprezentatywnych próbach dorosłych mieszkańców Polski. Zbadano łącznie 669 kobiet w wieku 18-45 lat, które zapytano między innymi o plany prokreacyjne. W komunikacie opublikowanym 11 stycznia podano, że 17 proc. kobiet w wieku 18-45 lat planuje potomstwo w ciągu najbliższych 3-4 lat, 15 proc. planuje je w dalszej perspektywie, a 68 proc. nie planuje lub nie wie.
 
870 Dzialaj z nami

Niektóre media przekazały tę ostatnią wartość z błędną interpretacją, pisząc, że taki właśnie odsetek kobiet nie planuje mieć dzieci. Tego typu przekaz zdecydowanie należy ocenić jako nieprawdziwy, gdyż w komunikacie wyraźnie zaznaczono, iż 68 proc. „nie planuje/nie wie”. Absolutnie nie wolno utożsamiać tego sformułowania z „nie planuje”.


„Nie wiem”, to nie to samo co „nie planuję”

Niestety, błąd popełniła też instytucja badawcza, łącząc te dwie kategorie w jedną opcję. „Nie wiem” i „nie planuję” to są dwie odrębne opinie. Nie wolno twierdzić, że jeśli którakolwiek z badanych kobiet nie ma zdania w kwestii swoich planów prokreacyjnych to nie planuje ona mieć dzieci.

Można tutaj dywagować nad przyczynami niezdecydowania w tej kwestii, wymieniając między innymi zbyt niski wiek, niejasne okoliczności społeczne i ekonomiczne w najbliższych latach, brak zdania partnera itd. Zatem błąd popełniła zarówno fundacja przeprowadzająca badanie, jak i media przekazujące tego rodzaju komunikat.
 
870 family 2149453 1280

Kolejnym aspektem budzącym kontrowersje jest podanie w głównym przekazie informacji o odsetkach badanych kobiet w grupie 18-45 lat. Jest to zbyt szeroki przedział wieku, obejmujący zarówno kobiety młode, będące w początkowym wieku rozrodczym, jak i te, dla których okres rozrodczy zbliża się ku końcowi. Pewna część tej drugiej grupy respondentek ma już dzieci, być może taką liczbę, jaką planowały, więc na pytanie o planowaną liczbę potomstwa w najbliższych latach lub w dalszej perspektywie odpowiedziały zapewne „nie planuję”.

Dlatego też za zasadny należy uznać podział badanych kobiet na te, które mają dzieci, jak i bezdzietne oraz według wieku. I tak też uczyniono. W komunikacie zaprezentowano wyniki badań dla kobiet według wspomnianych wyżej cech.


Większość młodych Polek chce mieć potomstwo

Okazuje się, że wśród kobiet nie mających dzieci i będących w wieku 18-29 lat 21 proc. planuje potomstwo w ciągu najbliższych 3-4 lat, 46 proc. planuje w dalszej w perspektywie a 33 proc. nie planuje lub nie wie. Z tego przekazu wynika już, że 67 proc. młodych kobiet ma w planach dzieci (ta informacja pojawiała się w mediach rzadziej niż wcześniej omawiana).

Jednakże i w tym przypadku można mieć pewne zastrzeżenia metodologiczne. Próba liczyła 669 kobiety. Niestety, nie wiadomo ile w tej grupie było respondentek bezdzietnych w wieku 28-29 lat. Jeśli uwzględnimy, że badanie było reprezentatywne ze względu na wiek (jest to tylko przypuszczenie, w komunikacie nie podano jakie cechy uwzględniono w przyjętej reprezentatywności) to odsetek kobiet w wieku 18-29 lat w próbie powinien wynosić 33,19 proc. (tak wynika ze struktury społeczeństwa Polski według wieku, stan na dzień 30 czerwca 2022, zgodnie z danymi GUS).
 
870 pexels pixabay 51953

Zatem należało zbadać 222 osoby w omawianej grupie wieku. Prawdopodobnie w reprezentatywności nie uwzględniono struktury kobiet według liczby posiadanych dzieci, gdyż takich informacji GUS nie publikuje (teoretycznie jest to możliwe do ustalenia, ale wymaga żmudnych obliczeń). Należy jednak pamiętać, że najwięcej urodzeń przypada na kobiety w wieku 25-29 lat, w 2021 r. na 1000 kobiet w tej grupie przypadało około 100 urodzeń. W poprzednich latach było podobnie.

Zatem wspomnianą wyżej liczbę 222 należy jeszcze znacząco ograniczyć, wyłączając z niej kobiety już mające dzieci. Może się zatem okazać, że ostateczna liczebność badanych osób płci żeńskiej w grupie bezdzietnych w wieku 18-29 lat jest zbyt niska, by móc na jej podstawie szacować analizowane odsetki i uogólniać na całą populację.


Rodziny w większości deklarują chęć posiadania drugiego dziecka

Oczywiście plany prokreacyjne weryfikuje pojawienie się pierwszego dziecka, jednakże dla pewnej grupy kobiet nie jest to ostatnie dziecko. Z przedstawionego komunikatu wynika, że wśród kobiet mających jedno dziecko i będących w wieku 18-34 lata kolejne dziecko planuje 64 proc. badanych – ta informacja w mediach została niemal przemilczana.
 
870 pexels vlada karpovich 4617316

Fundacja Instytut Wiedzy o Rodzinie i Społeczeństwie przeprowadziła we wrześniu ubiegłego roku badanie postaw prokreacyjnych osób w wieku 16-25 lat (zarówno mężczyzn, jak i kobiet). Na pytanie „Ile dzieci chciał(a)by Pan(i) mieć w swoim życiu (niezależnie od działania czynników zewnętrznych)” 15,2 proc. mężczyzn oraz 18,1 proc. kobiet udzieliło odpowiedzi „zero”. Odsetek niezdecydowanych wynosił odpowiednio 10,9 proc. i 6,7 proc. Zatem około 3/4 badanych osób chciałoby mieć co najmniej jedno dziecko, przy czym zdecydowanie najwięcej (43,2 proc. mężczyzn i 44,5 proc. kobiet) wskazało opcję „2”.

Badanie przeprowadzono na próbie liczącej 913 osób (czyli większej, niż w badaniu CBOS), próba była reprezentatywna ze względu na płeć i województwo zamieszkania. Pełen raport z tego badania jest w trakcie przygotowywania.

Należy pamiętać, że interpretując wyniki badań trzeba zachować pełen przekaz wynikający z komunikatu. Nieetyczne jest prezentowanie wyników w postaci fałszującej obraz wynikający z badania, jak i stronnicze interpretowanie wyników.
 
Autor jest demografem, pracownikiem Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, członkiem Sekcji Demografii Historycznej Polskiego Komitetu Demograficznego PAN, członkiem Polskiego Towarzystwa Statystycznego, redaktorem statystycznym Zeszytów Naukowych Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, członkiem Rady Rodziny przy Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej, a także Rady Rodziny przy Wojewodzie Wielkopolskim. Tata trojga dzieci.
 
CZYTAJ TAKŻE:
 
 
 
Zdjęcia ilustracyjne: Pixabay.com, Pexels.com
 
870 Dzialaj z nami
 
Fixed Bottom Toolbar