Co młode pokolenie myśli o małżeństwie, rodzinie i rodzicielstwie – wyniki raportu Instytutu Wiedzy o Rodzinie i Społeczeństwie

 

 

W przestrzeni publicznej prowadzona jest ożywiona dyskusja na temat kondycji rodziny, dzietności czy postaw młodego pokolenia. Nie da się ukryć, że w polskim społeczeństwie ścierają się różne prądy cywilizacyjne i kulturowe. Bacznie obserwujemy zmiany zachodzące w Europie Zachodniej czy USA, część z nich przyjmujemy za własne, na inne spoglądamy z dystansem, jako prowadzące do sytuacji, w której zagrożone są nasze tradycyjne wartości rodzinne i kulturowe, a także jako niekorzystne dla kondycji psychicznej i fizycznej młodych pokoleń Polaków.

 

 

Ta sytuacja ma także wpływ na postrzeganie takich konstrukcji społecznych jak rodzina. Czy ma być ona zbudowana na podstawie związku małżeńskiego, czy luźnego partnerstwa bez formalnych zobowiązań. A może młodzi wolą wieść życie samotne, tzw. singla, bez partnerskich czy rodzinnych więzi, jedynie w gronie znajomych? Czy ważne jest dla młodego pokolenia posiadanie potomstwa czy raczej młodzi ludzie nie wyobrażają sobie siebie w roli rodzica. Jak wreszcie poglądy na te sprawy mogą wpłynąć w niedalekiej przyszłości – w perspektywie jednej lub dwóch dekad – na kondycję polskiej rodziny i na naszą populację?

 

 

 

Opinie na ten temat zebrali naukowcy i podsumowali je w raporcie „Młode Polki, młodzi Polacy i ich plany rodzinne”, który zaprezentowany został w połowie czerwca br., a kilka dni temu ukazała się jego drukowana wersja. Autorzy raportu - dr Dorota Gizicka, dr hab. Michał A. Michalski oraz dr Krzysztof Szwarc zapytali młode pokolenie o poglądy związane z ich planami na życie – w kontekście założenia rodziny i posiadania dzieci. Usystematyzowane badawczo odpowiedzi zestawiono ze statystykami dotyczącymi rodzin w Polsce oraz poziomem dzietności.

 

 

Badania przeprowadzone zostały we wrześniu 2022 roku i objęły 909 respondentów w wieku 16-30 lat, reprezentatywnych ze względu na płeć, wiek i miejsce zamieszkania. Badacze uwzględnili też liczbę rodzeństwa, stosunek do religii, a także ocenę wzorca własnej rodziny.

 

Do najważniejszych wniosków, jakie wywiedli z badania naukowcy należy m.in. ten, że większość młodych ludzi (71 proc.) jako właściwą dla siebie formę życia osobistego wskazało małżeństwo, w większości przypadków z dziećmi (60 proc.).

 

 

Okazała się to być najczęściej wybierana kategoria niezależnie od wieku, płci, stosunku do wiary czy wielkości miejsca zamieszkania. Tylko 11 proc. badanych opowiada się za związkiem małżeńskim bez dzieci.

 

5 proc. badanych, którzy opowiadają się za nieformalnym związkiem heteroseksualnym sygnalizuje wolę posiadania dzieci (8 proc. widzi tego typu związki bez dzieci). Natomiast 1 proc. respondentów skazuje na samotne rodzicielstwo.

 

 

Życie bez stałego partnera/partnerki bez dzieci (tzw. „single life”) deklaruje 13 proc. badanych, przy czym w większości są to młodzi mężczyźni (19 proc.) niż młode kobiety (8 proc.).

 

Naukowcy ustalili, że cechą, która najbardziej różnicuje opinie młodych ludzi na temat małżeństwa jest stosunek do wiary.

 

 

Kolejnym ważnym ustaleniem naukowców jest wniosek, że 32 proc. badanych aktualnie nie widzi siebie w roli rodzica.

 

Podczas dyskusji jaka towarzyszyła prezentacji raportu, jego współautor dr hab. prof. UAM Michał A. Michalski – zastanawiał się, czy wyniki badania dają podstawy, by stwierdzić, że nasze młode pokolenie Polaków coraz bardziej upodabnia się do społeczeństw zachodnich, które są o wiele dalej na drodze do postfamilizmu. Czy raport daje odpowiedź na pytanie, że i u nas też są takie trendy?

 

Dr Krzysztof Szwarc stwierdził, że Zachód ma duży wpływ na nasze społeczeństwo, ale nie był pewien czy jesteśmy gotowi na przejęcie dominujących tam wzorców. Zauważył, że z jednej strony chcemy, by było tak jak na Zachodzie, a z drugiej wolimy zachować własne tradycje.

 

Badanie pokazało też, że młodzi ludzie nie upatrują w małżeństwie jedynego źródła szczęścia (41 proc.). Jedynie co trzeci respondent (31 proc.) sądzi, że małżeństwo jest potrzebne do osiągnięcia szczęścia. Taką opinię wyrażają częściej mieszkańcy wsi (36 proc.), a najrzadziej mieszkańcy dużych miast (25 proc.). Naukowcy ustalili, że małżeństwo jest ważne dla młodych osób na równi z innymi celami.

 

 

Interesujące jest, że zarówno jedna i druga grupa respondentów deklaruje swoja opinię w sposób umiarkowany, stwierdzając, że małżeństwo raczej nie jest jedynym źródłem szczęścia oraz, że małżeństwo raczej jest potrzebne do osiągnięcia szczęścia.

 

 

Dość duża grupa badanych (28 proc.) miała trudność z wyborem jednej lub drugiej opcji. Jak wnioskują autorzy opracowania – wyraźnie widać, że dla większości młodych ludzi małżeństwo nie determinuje szczęścia, choć jest cenną wartością.

 

Poza tym badanie ujawniło, że także posiadanie dzieci nie jest warunkiem koniczym do osiągniecia stanu szczęścia. Uważa tak 70 proc. respondentów zamieszkujących w miastach i 60 proc. badanych mieszkających na wsi.

 

 

Dr Krzysztof Szwarc wyraził zaskoczenie faktem, że w opinii młodych małżeństwo i posiadanie dzieci nie są koniecznym źródłem szczęścia. Może to i prawda, ale tak naprawdę, top dopiero doświadczenie w tej materii pozwala stwierdzić, że małżeństwo i dzieci przyczyniają się do szczęścia – powiedział naukowiec podczas dyskusji jaka towarzyszyła prezentacji raportu. Przywołał też opinię jednego ze swych studentów, który zauważył, że to właśnie szczęśliwa rodzina daje „kopa” do innych działań.

 

Badania przeprowadzone zostało we wrześniu 2022 roku na próbie 909 respondentów w wieku 16-30 lat. Jest to badanie reprezentatywne ze względu na płeć, wiek i województwo zamieszkania. Uwzględnia m.in. liczbę rodzeństwa, stosunek do religii, miejsce zamieszkania – miasto, wieś, a także ocenę wzorca własnej rodziny.

 

Badanie przeprowadzono metodą CAVI – przez internet. Główne obszary badawcze to tworzenie związków i plany prokreacyjne związane z dzietnością i tworzeniem rodzin.

 

Dr Dorota Gizicka jest badaczką, socjologiem rodziny i małżeństwa, adiunktem w Katedrze Teorii Społecznych i Socjologii Rodziny Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (KUL).

 

Dr hab. prof. UAM Michał A. Michalski jest kulturoznawcą, etykiem gospodarczym, ekspertem od polityki rodzinnej oraz badaczem wpływu rodziny na gospodarkę pracującym na stanowisku profesora nadzwyczajnego w Zakładzie Etyki Gospodarczej Instytutu Kulturoznawstwa Wydziału Antropologii i Kulturoznawstwa UAM w Poznaniu. Jest także prezesem fundacji ekspertem Instytut Wiedzy o Rodzinie i Społeczeństwie.

 

Dr Krzysztof Szwarc jest demografem i statystykiem pracującym na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu, członkiem Rady Rodziny przy MRiPS oraz ekspertem Instytutu Wiedzy o Rodzinie i Społeczeństwie.

 

Raport „Młode Polki, młodzi Polacy i ich plany rodzinne” powstał na podstawie danych z badania zrealizowanego w ramach programu „Po pierwsze Rodzina!" i przy wsparciu Fundacji Orlen.

 

 

Pełen raport jest dostępny na stronie Instytutu Wiedzy o Rodzinie i Społeczeństwie.