Jak chronić dzieci przed zagrożeniami wirtualnej sieci – nasz poradnik w prezencie na Dzień Dziecka

 Czy nasze dziecko jest uzależnione od urządzeń elektronicznych i świata wirtualnego? Jak to rozpoznać? Jak chronić je przed nadmiernym spędzaniem czasu przed ekranem? Jak zapobiec zetknięciu się dziecka ze szkodliwymi treściami obecnymi w sieci?

 

Na te i wiele innych pytań odpowiada skierowany do rodziców i dzieci poradnik ,,Dzieci w wirtualnej sieci. Jak chronić dziecko przed zagrożeniami cyfrowego świata?” stworzony i wydany przez Fundację Edukacji Zdrowotnej i Psychoterapii oraz Fundację Instytut Wiedzy o Rodzinie i Społeczeństwie. Publikacja opisuje skalę problemu, analizuje elementy zagrożenia i mechanizmy oddziaływania cyberprzestrzeni na dzieci, przytacza możliwe negatywne skutki zdrowotne związane z tym zjawiskiem oraz podaje, jak zapobiegać i radzić sobie z tym trudnym i groźnym problemem.

 

 

Żyjemy w dobie powszechnego i łatwego dostępu do wszelkich nowinek technologicznych oraz treści zawartych w przestrzeni internetowej. Coraz młodsze dzieci korzystają z elektronicznych urządzeń, wytworzyła się moda na posiadanie przez dzieci telefonów komórkowych z dostępem do Internetu, a nie dysponujący takim urządzeniami doznają często wykluczenia towarzyskiego w swoich środowiskach. Do tego olbrzymia, agresywna i nachalna reklama wszystkiego, co wiąże się ze światem cyfrowym w połączeniu z niezdrową w tym obszarze rywalizacją wśród dorosłych, wpływa na postrzeganie zjawiska przez młodszych. Trudną sytuację pogłębiła też panująca pandemia, która spowodowała przeniesienie wielu obszarów życia do Internetu – z nauką szkolną włącznie.

 

Wydawałoby się, że same urządzenia i technologie cyfrowe, które są wynalazkami wielce użytecznymi (co potwierdziło się również podczas pandemii), pozostają jednak pod kontrola człowieka. Niestety, to nieprawda. Jeśli nie jest się świadomym konsekwencji nieumiejętnego korzystania z najnowszych technologii grozi to całkiem poważnymi skutkami zdrowotnymi.

 

Technologia rozwija się tak błyskawicznie, że nawet sami dorośli-rodzice, włączając w to twórców nowoczesnych rozwiązań cyfrowych, niejednokrotnie nie są w stanie uświadomić sobie wszystkich skutków kontaktu swoich dzieci z nowymi technikami. Mają wielki kłopot z opanowaniem negatywnego wpływu technologii na ich życie oraz funkcjonowanie ich rodzin. Nie znają wszystkich rodzajów zagrożeń, nie mówiąc już o skutecznym zapobieganiu lub przeciwdziałaniu ich negatywnym skutkom. Co dopiero mówić o niedoświadczonych dzieciach i młodzieży, nieświadomych konsekwencji wynikających z nadmiernego czasu spędzanego przed ekranami oraz poznawania nieadekwatnych do wieku treści.

 

I właśnie autorki poradnika ,,Dzieci w wirtualnej sieci. Jak chronić dziecko przed zagrożeniami cyfrowego świata?”, psycholog Bogna Białecka i dziennikarka Anna Maria Gil opisują problem, wyjaśniają jego przyczyny, wymieniają różnorakie formy zagrożenia i negatywnego wpływu opisywanego zjawiska, w końcu podają rozwiązania, które mają zapobiec negatywnym skutkom nadmiernej obecności świata wirtualnego w świecie realnym naszych dzieci.

Po pierwsze analizują zjawisko coraz powszechniejszego dostępu do urządzeń elektronicznych nawet wśród małych dzieci i opisują formy aktywności dzieci i młodzieży związane z korzystaniem z Internetu. Badania wykazały, że z własnego telefonu komórkowego zaczynają korzystać dzieci już w wieku 7-8 lat (42,5 proc.) oraz w wieku 9-10 lat (28,5 proc.). To właśnie z telefonu korzysta największy procent polskiej młodzieży (93,9 proc.), na drugim miejscu jest laptop (57,9 proc.).

 

Autorki wskazują, że nadmierne spędzanie czasu przed ekranem – a obecnie czas ten dochodzi nawet do 6 godzin na dobę (21,7 proc. młodzieży, w tym 12 proc. powyżej 8 godzin) - może spowodować nieodwracalne zmiany chorobowe w mózgu młodego człowieka, np. uszkodzenie płata czołowego odpowiedzialnego za racjonalna ocenę sytuacji i samokontrolę. Szczególnie narażone są dzieci do lat 13, ponieważ do tego okresu ich mózgi nie są jeszcze na tyle rozwinięte, by radzić sobie z bodźcami otrzymywanymi za pośrednictwem Internetu (gry, niektóre serwisy społecznościowe), nie mają dostatecznie wykształconego mechanizmu racjonalnej oceny zagrożenia i samokontroli. Dzieci potrafią korzystać z gier internetowych do późnych godzin wieczornych, a nastolatki niejednokrotnie grają i kontaktują się z rówieśnikami za pomocą sieci całymi nocami.

 

Naukowcy stwierdzają, że dziecko, które zbyt wiele czasu spędza przed ekranem gorzej nawiązuje relacje społeczne, ma problemy ze snem, gorzej się uczy. Traci też kontakt z rzeczywistością – zaniedbuje przyjaciół, nie wykazuje innych form aktywności (np. spacer, czytanie książek). Może to powodować choroby zarówno fizyczne, jak i psychiczne, doprowadzić do uzależniania od wirtualnego świata, do agresji i wielu innych zaburzeń.

 

Wszelkie te niekorzystne zjawiska wielokrotnie się nasiliły wobec trwającej ponad rok nauki zdalnej, wprowadzonej z powodu panującej pandemii, przymusowej izolacji, całkowitemu bądź znacznemu ograniczeniu bezpośrednich kontaktów rówieśniczych. Co ciekawe poradnik przytacza dane, że aż 56 proc. uczniów zdaje sobie sprawę z sytuacji i uważa, że powinni ograniczyć czas korzystania ze swoich smartfonów. Autorki poradnika wymieniają też, ile godzin może maksymalnie spędzać dziecko w danym wieku przed ekranem urządzeń elektronicznych.

 

Poradnik podaje w jaki sposób stwierdzić, czy dziecko jest już uzależnione od telefonu komórkowego bądź smartfonu oraz podpowiada rodzicom działania, które pomogą uchronić dzieci przed taką sytuacją – m. in. zakup smartfonu dzieciom powyżej 13. roku życia, wybór innego urządzenia do kontaktu (smartwatcha, lub telefonu bez Internetu), określenie dopuszczalnego czasu korzystania i zainstalowanie urządzeń kontroli rodzicielskiej urządzenia.

 

Dobrym rozwiązaniem jest też podpisanie ,,kontraktu cyfrowego”, który określi zasady korzystania z wirtualnego świata oraz normy bezpieczeństwa. Wzór takiego kontraktu podany jest w poradniku.

 

Poradnik wymienia też inne, poza grami, formy zagrożenia, obecne w sieci, a mogące mieć bardzo negatywny wpływ na psychikę dzieci. Należą do nich takie zjawiska jak cyberprzemoc (nękanie, wyśmiewanie, obrażanie, szantaż, straszenie), patostreaming (transmisja na żywo z wydarzeń patologicznych – bójek, libacji, fizycznego znęcania się nad ludźmi i zwierzętami), sexting (przesyłanie intymnych zdjęć i nagrań o charakterze erotycznym), nudesy (przesyłanie nagich zdjęć, także własnych), uwodzenie dzieci i pedofilia oraz treści pro-ana (wzmagające obsesyjne dążenie do posiadania szczupłej, wręcz wychudzonej sylwetki).

 

Poważnym problemem jest powszechność i łatwość dostępu do internetowych treści pornograficznych. Maja z nią kontakt coraz młodsze dzieci. Szkody dla organizmu i psychiki dzieci i młodzieży są olbrzymie, bo pornografia działa na mózg niczym narkotyki, jest tak samo destrukcyjna. Łatwo może wypaczyć pojęcie seksualności ludzkiej, zaburzyć powiązanie jej z uczuciami, sprowadzić ludzką cielesność na poziom wulgarności i rzutować na przyszłe życie młodego człowieka w sferze nawiązywania intymnych relacji z drugą osobą.

 

Tutaj wyjściem z zagrożenia są rozmowy, wyjaśnianie, rodzicielska kontrola, umiejętność poruszenia w rozmowie trudnych tematów dotyczących zarówno relacji rówieśniczych, prawidłowych wzorców zachowań jak i sfery seksualnej człowieka, oczywiście zawsze adekwatnie do wieku dziecka czy nastolatka.

 

Jest cały arsenał środków, które rodzice mogą zastosować, by zapobiec uzależnieniu dziecka od wirtualnego świata. Są one przytoczone w poradniku. Po pierwsze nie wolno traktować cyberprzestrzeni jako swoistej ,,elektronicznej niani” dziecka. Dziecku i nastolatkowi należy poświęcić odpowiednio wiele czasu, interesować się jego sprawami, dbać o alternatywne wobec elektronicznych formy kontaktu, rozrywki, wspólnego spędzania czasu, namawiać do aktywności sportowej, spotkań z rówieśnikami, zaangażowania w działalność społeczną, wolontariat, odnalezienie i rozwijanie pasji, kontakt z naturą. Wycieczki rowerowe, ogniska, budowa szałasu, czy uprawianie roślin wymaga zawsze kreatywności i udziału rodzica. Dziecko pozostawione bez opieki, zainteresowania i kontroli rodziców niechybnie jest bardziej podatne na negatywny wpływ wirtualnego świata.

 

Poradnik ,,Dzieci w wirtualnej sieci. Jak chronić dziecko przed zagrożeniami cyfrowego świata?” oferujemy bezpłatnie wszystkim, którzy zapiszą się na nasz newsletter. Można to zrobić na naszej stronie. Po zarejestrowaniu się i potwierdzeniu adresu e-mail prześlemy mail powitalny z linkiem do pobrania poradnika w wersji pdf.

 

 

,,Dzieci w wirtualnej sieci. Jak chronić dziecko przed zagrożeniami cyfrowego świata?”
Autorki tekstu: Bogna Białecka (psycholog) i Aleksandra Maria Gil (dziennikarka)
Wydawca: Instytut Wiedzy o Rodzinie i Społeczeństwie, ul. Klin 9/2, Poznań
Redakcja: Małgorzata Tadrzak-Mazurek

 

Wersję papierową poradnika można zamówić pod adresem:
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

 

O autorkach:

Bogna Białecka (psycholog) i Aleksandra Maria Gil (dziennikarka) są autorkami książek i artykułów o tematyce psychologicznej, społecznej i wychowawczej. Są członkiniami Grupy Roboczej ds. Bezpieczeństwa Dzieci i Młodzieży w Internecie przy Ministerstwie Cyfryzacji oraz Wielkopolskiego Zespołu ds. Bezpieczeństwa Dzieci i Młodzieży przy Wojewodzie Wielkopolskim. Tworzą raporty i kampanie poświęcone zagrożeniom w cyberprzestrzeni. Bogna Białecka jest prezesem Fundacji Edukacji Zdrowotnej i Psychoterapii.