Rodzice pozytywnie oceniają program „Rodzina 500 plus” - wynika z badania naukowców z IWoRiS

Grupa naukowców skupionych wokół Instytutu Wiedzy o Rodzinie i Społeczeństwie (dr hab. Jakub Isański i dr hab. Michał Michalski – profesorowie UAM w Poznaniu oraz dr Krzysztof Szwarc z Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu) przedstawiła oceny programu „Rodzina 500 plus” w opracowaniu „Opinie na temat Programu Rodzina 500+ w świetle ogólnopolskiego badania rodziców”. 

 

Wyniki badań zaprezentowali podczas wczorajszej konferencji naukowej „Rodzina – wyzwania na XXI wiek”, która odbyła się w gmachu Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu. Wydarzenie to było częścią III Kongresu Demograficznego, nad którym honorowy patronat objął Prezydent RP Andrzej Duda.

 

Według wyników przeprowadzonego badania 2/3 respondentów pozytywnie oceniło wprowadzenie programu „Rodzina 500 plus”. Dodatnia ocena była wprost proporcjonalna do liczby posiadanych dzieci – im w rodzinie znajdowało się więcej dzieci tym pozytywniejszy był odbiór programu.

 

 

Jeśli chodzi o wpływ programu na dzietność, to 75 proc. badanych stwierdziło, że nie wpłynął on na poprawę dzietności w kraju. Okazało się też, że lepsze opinie o programie mają mieszkańcy wsi, choć także oni nie zauważyli znaczącego wpływu podjętych w ramach „Rodziny 500 plus” działań na zwiększenie liczby urodzeń dzieci. Podobnie uważają rodzice, którzy posiadają jedno dziecko (aż 90 proc.).

 

 

Ciekawe są odpowiedzi respondentów na pytanie o wpływ programu na decyzję o potomstwie w zależności od typu związku. W związkach niesformalizowanych pozytywna wpływ programu jest oceniany najwyżej – połowa deklaruje, że program wpłynął korzystnie na decyzje o posiadaniu dziecka. Natomiast wśród małżeństw i rodziców samotnych takiej zależności nie zaobserwowano.

 

Dane uzyskane podczas badania pokazały, że program nie spowodował zmiany planów prokreacyjnych małżonków. W perspektywie najbliższych 3 lat nie zamierają oni powiększać rodziny ze względu na jego funkcjonowanie.

 

Jeśli chodzi o wykorzystanie środków z Programu „Rodzina 500 plus” to pieniądze przeznaczane są głównie na odzież i obuwie (64,3 proc.) oraz żywność (37,8 proc.). W następnej kolejności rodziny wydają je na zajęcia dodatkowe i korepetycje dla dzieci (24,7 proc.), artykuły szkolne i podręczniki (24,5 proc.) oraz wyjazdy turystyczne (21,1 proc.). Nieco mniej rodzin przeznacza je na ochronę zdrowia i leczenie (19,7 proc.).

 

 

Jeśli chodzi o ocenę zgodności wykorzystywania środków z programu z jego celami to większość badanych uważa, że są one wydatkowane zgodnie z ich przeznaczenie. Ok. 25 proc. uważa przeciwnie.

 

Naukowcy z Instytutu Wiedzy o Rodzinie i Społeczeństwie zbadali też wpływ programu na sytuację ekonomiczną rodzin. Prawie 90 proc. badanych stwierdziło, iż przyznane w ramach programu świadczenie nie spowodowało jakichkolwiek zmian w sferze zawodowej. Tylko kilka procent osób zrezygnowało z dodatkowego zatrudnienie lub nadgodzin.

 

Ale ponad połowa badanych (58 proc.) zgodnie przyznaje, że świadczenia otrzymywane w ramach programu poprawiły sytuację materialną rodzin z dziećmi bądź w dużym i bardzo dużym stopniu, bądź w stopniu umiarkowanym.

 

Zdecydowana większość respondentów (2/3) deklaruje, że nie spotkała się z negatywnymi opiniami innych osób w stosunku do siebie, ze względu na fakt korzystania z programu „Rodzina 500 plus”. Najczęściej z taką krytyką spotykają się rodziny posiadające trójkę lub więcej dzieci. Aż 47 proc. badanych stwierdza, że doświadcza jej często, lub bardzo często. To jest wynik budzący niepokój i warto byłoby zbadać dokładniej, co jest powodem takiego zachowania.

 

 

75 proc. badanych uważa, że program nie powinien zostać zlikwidowany. Kilkanaście procent uważa, że powinno się go zlikwidować, przy czym wyniki pokazały, że za taką opcją opowiada się aż ponad 17-19 proc. rodziców posiadających jedno, albo troje i więcej dzieci. Najwięcej zwolenników programu jest wśród rodziców z dwojgiem dzieci.

 

Zwolennicy uważają, że program pomaga rodzinom „w ciężkim życiu”, poprawia sytuacje finansową rodziców i pomaga zaspokoić niektóre dodatkowe wydatki związane z dziećmi – np. koszty leczenia, wyjazdy wakacyjne, drobne rodzinne marzenia. Przeciwnicy podnoszą sprawę rzekomego zadłużania się państwa, braku kontroli nad sposobem wydatkowania środków przez rodziny, wzrostu cen towarów i usług. Sugerują też zmianę formy świadczenia – na zwolnienia podatkowe i darmowy dostęp dzieci do kultury, żłobków i przedszkoli.

 

We wnioskach naukowcy zauważają, że program „Rodzina 500 plus” ma wysokie poparcie społeczne i miał duży wpływ na poprawę sytuacji materialnej rodzin. Nie spowodował on zmiany sytuacji na rynku pracy rodziców i miał słaby wpływ na dzietność. 

 

Program wyraźniej wpłynął w sposób korzystny na osoby o niższym statusie społecznym, z większą liczbą dzieci i niższym wykształceniem, mieszkające na wsi i o niezbyt dobrej sytuacji materialnej. 

 

Badacze zauważyli tez, że znaczna część opinii społecznej błędnie rozumie rodzaj świadczenia z programu – jako „sfinansowanie”, a nie – jak w rzeczywistości – „dofinansowanie” kosztów utrzymania dzieci.

 

Naukowcy rekomendują kontynuacje i pogłębienie badań nad programem, prowadzenie kampanii informacyjnej, która zwiększyłaby trafne zrozumienie idei programu, a także utrzymanie programu i waloryzację jego świadczeń.