girl 5662435 1280Ostatni rok zmienił bardzo wiele w naszym życiu. Przyczyną tych zmian jest panująca nadal pandemia. Dotknęła ona bardzo mocno uczącą się młodzież. Przeorganizowanie sytemu nauki, wprowadzenie zdalnych lekcji, doprowadziło do niepokojących zjawisk, które nie pozostają bez wpływu na zdrowie psychiczne polskiej młodzieży. Zależności te bada Fundacja Edukacji Zdrowotnej i Psychoterapii z Poznania. Właśnie ukazał się jej drugi raport ,,Etat w sieci 2.0. Zdrowie psychiczne polskich nastolatków w nauce zdalnej”.

Niepokojące sygnały

Obecna wersja raportu jest kontynuacją badań rozpoczętych przez Fundację w maju 2020 roku. Jak piszą autorzy, skłoniły ich do tego niepokojące sygnały otrzymywane od nauczycieli i dyrektorów szkół o narastających problemach wśród młodzieży związanych ze zdalnym trybem nauczania.

Więcej godzin przed ekranem

Z przeprowadzonego badania wynika, że największą zmianą jaka dokonała się w 2020 roku jest zwiększenie liczby godzin, które nastolatki spędzają przed ekranami urządzeń elektronicznych. Wzrosła ona z 5 godzin w lutym do aż 9 godzin w maju ub. roku. Ta liczba utrzymała się też w grudniu 2020 r. Nastolatkowie obserwują u siebie coraz silniejsze objawy uzależnienia od nowych mediów. Nie bez powodu więc w raporcie pojawia się określenie tej sytuacji jako ,,inwazja ekranów”.

Nauka zdalna już nie tak dobra

W ciągu ostatniego roku zmieniło się nastawienie uczniów do nauki zdalnej. O ile jeszcze w kwietniu ub. roku połowa uczniów (51,7 proc.) reprezentowała pozytywny stosunek do tego rodzaju nauczania, to w grudniu grupa ta zmalała do zaledwie 28,8 proc., a ilość negatywnie nastawionych do zdalnego nauczania wyniosła 43,7 proc. badanych. Przy czym zaledwie 11,5 proc. uczniów uważa, że dobrze radzi sobie z tym rodzajem nauki, a aż 16,5 proc. twierdzi, że w ogóle nie daje sobie z nią rady.

Główne zagrożenia

System nauki zdalnej wygenerował wiele zagrożeń. Badania wskazują przede wszystkim na rozregulowanie zegara biologicznego uczniów, zjawisko poświęcania nocy na gry i media społecznościowe kosztem odsypiania tego czasu w dzień, co często powoduje, iż uczniowie nie uczestniczą w zajęciach zdalnych odbywających się przed godziną 10. Taki rodzaj nauki wymusza też większą samodzielność w procesie kształcenia, z czym wielu uczniów sobie nie radzi.

Do tego dochodzą niskie kompetencje cyfrowe oraz spore problemy związane z posiadaniem odpowiedniego sprzętu komputerowego czy odpowiedniego dostępu do Internetu.

Na dotychczas obserwowane złe nawyki w postaci korzystania z urządzeń elektronicznych w godzinach wieczornych nałożyła się konieczność takiego zachowania, wymuszana zdalnym systemem nauczania. Wpływa to, obok innych stresów i napięć związanych z nauką, na zaburzenia snu i wzrost nastrojów depresyjnych.

Usłyszcie nas, bo nie dajemy sobie rady

Raport cytuje odpowiedzi młodzieży na zadane przez badających pytanie ,,Co jeszcze chciałbyś, by dorośli usłyszeli o Waszej aktualnej sytuacji?”. Tu uczniowie sygnalizują m.in. problem psychicznego zmęczenia nadmiernymi obowiązkami, niekorzystnego łączenia szkoły z domem, kłopotów ze zrozumieniem lekcji, brakiem mobilizacji i rozproszeniem związanymi z przebywaniem w jednym miejscu, problemy ze zorganizowaniem sobie czasu na posiłki i odpoczynek. Wielki niepokój wzbudza jedna z wypowiedzi młodej osoby cytowana w raporcie: ,,Nie dajemy sobie rady już z lekcjami zdalnymi, psychika nam nie wyrabia powoli”.

Oddajcie mi moje życie, szkołę, koleżanki, pasje…

Jak wykazało badanie obecna sytuacja wywołuje wśród młodzieży problemy emocjonalne i wpływa na większą podatność na depresje. Jako najtrudniejsze w procesie nauki zdalnej wskazywane są izolacja (30,1 proc.) oraz – wymienione już powyżej - problemy związane z samodzielną nauką (22.7 proc.). Izolacja społeczna, brak możliwości bezpośredniego kontaktu z rówieśnikami i konieczność spędzania większości czasu w domu stanowi olbrzymie obciążenie dla psychiki młodych ludzi. ,,Oddajcie mi moje życie. Oddajcie mi szkołę. Oddajcie mi koleżanki, pasje” – to wręcz okrzyk rozpaczy, który przebija z jednego z cytatów opublikowanych na łamach omawianego raportu.

Niepewność, nerwowość i myśli samobójcze

Wyniki badania naprawdę niepokoją. Okazuje się, że aż 75 proc. nastolatków martwi się o przyszłość, 70 proc. obserwuje u siebie większe rozdrażnienie i nerwowość, 63 proc. ma większe niż dawniej trudności z wykonywaniem prac i zadań, a 62 proc. ma problemy ze snem. Obecna sytuacja odbiera wielu młodym ludziom nadzieje na normalne życie i rozwój. Badanie wykazało, że aż 42,6 proc. spośród nich miewa myśli samobójcze. Na podstawie powyższych danych można wysnuć wniosek, że stan psychiczny wielu uczniów jest zły.

Nie tylko negatywnie

Nie wszyscy z nich jednak oceniają obecną sytuację tak negatywnie. Raport publikuje też wypowiedzi młodzieży, której taki stan rzeczy odpowiada. Twierdzą, że nie muszą tracić czasu na dojazdy do szkoły i odczuwają mniejszą presję otoczenia związaną z nauką. Sytuacja obecna odpowiada jednostkom, które nie przepadają za kontaktami z ludźmi i bezpośrednimi spotkaniami.

W opozycji do tych opinii jest cała lista negatywnych odczuć sygnalizowanych przez innych badanych: zmęczenie, załamanie, niechęć, brak motywacji, brak możliwości wyjazdów w czasie ferii, przytłoczenie dodatkowymi obowiązkami.

Jak zaradzić obecnej sytuacji

Z wypowiedzi badanej grupy wyłaniają się też prośby o wsparcie emocjonalne kierowane do dorosłych. Młodzi apelują o zrozumienie, wyrozumiałość, potrzebę normalności. Jeśli nawet nie wiecie co zrobić, po prostu nas przytulcie – postuluje jedna z badanych osób.

W podsumowaniu badacze dają kilka rekomendacji mających na celu poprawę sytuacji. To rozwiązania doraźne mające polegać m.in. na organizacji bezpośredniego (a więc nie online) systemu wsparcia psychologicznego dzieci i młodzieży, wprowadzeniu w ramach szkoły zajęć sportowych i terenowych na wolnym powietrzu, mających umożliwić nawiązywanie poprawnych relacji społecznych i pracy zespołowej, uczenie młodzieży samodzielnej nauki, wreszcie nacisk na promocję zdrowego trybu życia. Jeden z postulatów – zakaz wychodzenia z domu dzieci bez opieki dorosłych – został niedawno zrealizowany.

Autorzy raportu wymieniają też, co Fundacja Edukacji Zdrowotnej i Psychoterapii już uczyniła w ramach swoich działań. Jest to m.in. rozbudowa portalu www.pytam.edu.pl o nowe działy oraz bezpłatne kursy i warsztaty online dostępne na www.warsztaty.help.

Jak informuje raport, przeprowadzone badanie jest jedyną na taką skalę przeprowadzoną w Polsce analizą stanu emocjonalnego nastolatków w okresie nauki zdalnej. Zostało sfinansowane wyłącznie dzięki prywatnym darczyńcom.

Pełen raport można pobrać TUTAJ.


Źródło: ,,Raport 2021. Etat w sieci 2.0. Zdrowie psychiczne polskich nastolatków w nauce zdalnej”, Fundacja Edukacji Zdrowotnej i Psychoterapii, rodzice.co. Badanie przeprowadzono w grudniu 2020 r. na grupie 906 osób, w tym 806 uczniów w wieku 11-18 lat i 100 osób w wieku 18-26 lat;
oprac. wt

Zdjęcie ilustracyjne: Pixabay.com