Jodek potasu – kiedy lek może pomóc, a kiedy zaszkodzić

 

Pod koniec września władze zdecydowały o prewencyjnym rozpoczęciu dystrybucji tabletek jodku potasu do powiatowych jednostek Państwowej Straży Pożarnej.

 

- To działania rutynowe i przewidziane w przepisach prawa na wypadek ewentualnego wystąpienia skażenia radiacyjnego. Musimy być przygotowani na różne warianty wydarzeń, nawet te najmniej prawdopodobne – wyjaśniali przedstawiciele Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji.

 

 

Z powiatowych jednostek PSP za pośrednictwem wojewodów tabletki są przekazywane do jednostek samorządu terytorialnego (JST). W każdym z województw wojewoda w porozumieniu z przedstawicielami samorządów ustala najlepszy sposób dystrybucji jodku potasu do obywateli, poinformowano.

 

W niektórych mediach pojawiły się informacje, że jodek potasu ma trafiać, lub już trafia do polskich szkół, a część rodziców otrzymała do podpisania zgodę na podanie substancji. Jednak informacje te nie znajdują potwierdzenia.

 

Samorządy – i owszem – planują, w razie sytuacji uzasadniającej podanie leku, jego dystrybucję także w szkołach, ale w tych gdzie zazwyczaj znajduje się siedziba obwodowej komisji wyborczej i dotyczy ona wszystkich obywateli, a nie tylko uczniów danej placówki.

Tak postanowiły m.in. władze miasta Krakowa. Jak podają, preparat będzie dostępny w lokalu, gdzie zazwyczaj znajduje się siedziba obwodowej komisji wyborczej. W przypadku Krakowa są to szkoły, przedszkola, żłobki oraz domy kultury – w sumie 186 punktów.

 

 

Wiele miast i gmin obecnie nie podaje żadnych informacji na temat sposobu dystrybucji jodku potasu. Przypuszczalnie trwają jeszcze ustalenia, ponieważ cała sprawa jest bardzo świeża, a wykazy punktów wydawania tabletek jodku potasu na terenie poszczególnych województw (z podziałem na powiaty, miasta i gminy) podają obecnie kolejne urzędy wojewódzkie.

 

Aktualnie nie ma powodów, by rozpoczynać wydawanie jodku potasu obywatelom – informuje MSWiA.

 

Preparat powinien być podawany kilka lub kilkanaście godzin przed dotarciem skażonego powietrza, ale dopiero i wyłącznie na wyraźny komunikat odnośnych władz i służb.

 

Jodek potasu (KI) to nieorganiczny związek chemiczny, sól potasowa kwasu jodowodorowego. Tworzy bezbarwne kryształy łatwo rozpuszczalne w wodzie. W wyniku elektrolizy stopionego jodku potasu powstaje jod i potas. Jego nieznaczne ilości dodaje się do soli kuchennej (tzw. sól jodowana). Alternatywnym dodatkiem jest jodan potasu KIO3.

 

 

Niedobory jodu w organizmie mogą prowadzić do wielu chorób i dolegliwości. Są niebezpieczne dla rozwoju płodu i w okresie wczesnego dzieciństwa. Dlatego w czasie ciąży i karmienia piersią suplementacja jodu bywa niezbędna. Jednak zawsze powinna być prowadzona wyłącznie na zlecenie lekarza i pod jego ścisłą kontrolą.

 

Niedobór jodu niekorzystnie wpływa na procesy metaboliczne, pracę mięśni, rozwój układu nerwowego i mózgu. Jego nadmiar także szkodzi zdrowiu. Dlatego nie powinno się go przyjmować na własną rękę. Jodek potasu działa wykrztuśnie i jest wykorzystywanym w leczeniu stanów zapalnych górnych dróg oddechowych. Nie należy go łączyć z innymi lekami wykrztuśnymi.

 

Biuro prasowe Ministerstwa Zdrowia potwierdza, że „w Polsce preparaty stabilnego jodu (w postaci tabletek jodku potasu) stosuje się w ramach profilaktyki jodowej po wypadkach jądrowych”.

 

 

Takie zapasy były zawsze utrzymywane, także przed wojną w Ukrainie. Warto przy tym pamiętać, że w razie użycia broni jądrowej dystrybucja jodku potasu na terenie skażonym radioaktywnie nie miałaby raczej sensu – w broni atomowej używane są inne niż jod radioaktywne pierwiastki – wodór, pluton i uran. Jodek potasu hamuje wnikanie radioaktywnych izotopów jodu do tarczycy. Powinien być powszechnie dostępny w krajach narażonych na awarie elektrowni atomowych. Co ważne, chroni wyłącznie tarczycę. Pozostałe narządy są narażone na skutki promieniowania.

 

- Jod nie chroni nas przed promieniowaniem, zmniejsza akumulację radioaktywnego izotopu I ryzyko nowotworów tarczycy w przyszłości" – wyjaśnia prof. Krzysztof Pyrć z Małopolskiego Centrum Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Nadmienia, że korzyść z przyjmowania jodu odnoszą przede wszystkim osoby poniżej 40. roku życia, kobiety w ciąży i karmiące piersią.

 

Wojewódzki konsultant w dziedzinie endokrynologii Profesor Roman Junik zwrócił uwagę, że nie ma uzasadnienia prewencyjne stosowanie jodku potasu. Profilaktyczne przyjmowanie tego środka, na własną rękę, jest odradzane przez lekarzy i specjalistów.

 

 

- Jeżeli chodzi o podanie jodku potasu, największy sens ma przyjęcie go 24 godziny przed dojściem fali radioaktywnej. Najpóźniej – do 2 godzin po pojawieniu się skażenia. Maksimum – to 8 godzin po pojawieniu się skażenia – wyjaśnia wojewódzki konsultant w dziedzinie endokrynologii Profesor Roman Junik.

 

Jodek potasu jest składnikiem płynu Lugola (jod rozpuszczony w roztworze wodnym jodku potasu), jodyny, maści z jodkiem potasu, odkażającej jodyny.

 

Płyn ten był podawany w Polsce po awarii elektrowni atomowej w Czarnobylu w 1986 r.

 

Dawkowanie jodku potasu, podobnie jak w przypadku wszelkich preparatów leczniczych, zależy od wieku, stanu zdrowia, reakcji pacjenta na leczenie.

 

Jodku potasu nie można przyjmować profilaktycznie i na własną rękę. Nie pomoże zażywanie go profilaktycznie, gdy nie występuje narażenie na szkodliwe skutki promieniowania. Wręcz zaszkodzi.

 

 

– Jodek potasu jest podawany wyłącznie po to, żeby zablokować tarczycę przed pierwiastkiem radioaktywnym, który mógłby być przez nią wchłaniany, a jest rakotwórczy – komentuje dr Paweł Grzesiowski, specjalista pediatra, immunolog, ekspert Naczelnej Rady Lekarskiej ds. zagrożeń epidemicznych.

 

Podkreśla, że przyjmowanie czy robienie w domu zapasów jodku potasu jest nieuzasadnione. Nie pomoże zażywanie jodku potasu profilaktycznie, gdy nie występuje narażenie na szkodliwe skutki promieniowania. W ten sposób można sobie tylko zaszkodzić.

 

- niedoczynności tarczycy,
- podrażnić układ pokarmowy,
- wywoływać reakcje alergiczne.

 

 

- bolesny obrzęk ślinianek,
- katar,
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe, wymioty,
- skórne objawy uczuleniowe, wysypka, swędzenie, wyprysk,
- u chorych na gruźlicę może spowodować zaostrzenie objawów choroby.

 

Amerykańskie Centrum Prewencji i Kontroli Chorób (CDC) w Atlancie ostrzega na swej stronie internetowej, że nie należy używać soli kuchennej, nawet tej jodowanej, jako substytutu jodku potasu.

 

Nie nadają się do tego także suplementy żywności, nawet te zawierające duże ilości jodu. W obu produktach nie ma go tak dużo, by mógł zablokować wchłanianie jodu radioaktywnego. Poza tym nadmierna ilość soli w diecie jest szkodliwa, powoduje na przykład nadciśnienie tętnicze.

 

Jak informuje w swoim komunikacie MSWiA, obecnie zagrożenie nie występuje, a sytuacja jest na bieżąco monitorowana przez Państwową Agencję Atomistyki.

 

Bieżące wyniki stacji wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych udostępniane są na stronie PAA.

 

 

Służby odpowiedzialne za bezpieczeństwo państwa są w ciągłej gotowości, a odpowiednia ilość jodku potasu jest zabezpieczona dla każdego, kto będzie tego potrzebował.

 

W Polsce przygotowano 57 mln tabletek z jodkiem potasu, tak więc wystarczy go dla wszystkich, którzy zgodnie ze wskazaniami medycznymi powinni go – w razie potrzeby - otrzymać.

 

Broszura informacyjna „Profilaktyka jodowa” do pobrania TUTAJ.