Ministerstwo samotności sposobem na przeciwdziałanie izolacji i osamotnieniu?

 

Problem przedstawiał już na naszych łamach dr hab. prof. UAM Michał A. Michalski, prezes Instytutu Wiedzy o Rodzinie i Społeczeństwie, w tekście „Czy nadchodzi epidemia samotności?”. Zjawisko nasila się zwłaszcza w społeczeństwach dobrobytu, w których więzi społeczne i rodzinne ulegają systematycznemu osłabieniu.

 

- Fizyczna obecność drugiej osoby nie musi automatycznie chronić przed samotnością – zauważa naukowiec.

 

 

Samotności można doświadczać więc nie tylko żyjąc i mieszkając w pojedynkę, ale też w rodzinie, szkole, grupie znajomych. Wyobcowanie, trudności w komunikacji i relacjach wzajemnych, lęk przed nawiązywaniem bliższych więzi, odkładanie założenia rodziny – to wszystko może leżeć u podstaw ludzkiego osamotnienia.

 

Problem nie od dziś dostrzegają specjaliści – psycholodzy oraz członkowie organizacji pomocowych. Okres pandemii i związana z nim przymusowa izolacja, zamknięcie wspólnych przestrzeni (lokali gastronomicznych, kin, teatrów), zakaz wieloosobowych imprez rodzinnych i publicznych – tylko spotęgował zjawisko samotności, ale też zwrócił na nie uwagę społeczną.

 

Z samotnością można i należy walczyć, lub raczej okazywać pomoc osobom jej doświadczającym, o ile w ogóle takiej pomocy zechcą. Można to robić na poziomie rodziny, szkoły, instytucji opieki, grona osób bliskich. Ale też myśli się i wdraża rozwiązania systemowe, które mają na celu ograniczenie tego negatywnego zjawiska.

 

 

W Wielkiej Brytanii w 2018 r. przedstawiono strategię zwalczania samotności. Uznano bowiem, że to zadanie o znaczeniu ogólnospołecznym. Powołano tam ministerstwo ds. samotności, którego rozpoczęło tworzenie sieci złożonej z organizacji pomocy, psychologów oraz zwykłych obywateli, doświadczających problemu samotności.

 

W ślad za doświadczeniami brytyjskimi podążyli Japończycy. W szczycie pandemii koronawirusa, wobec raptownego wzrostu liczby samobójstw, w lutym 2021 r. rząd Japonii powołał ministra ds. samotności.

 

 

Dyskusja na temat potrzeby powołania specjalnej placówki, która przeciwdziałałaby negatywnym skutkom społecznym, jakie pociąga za sobą samotność toczy się też od 2019 r. w Niemczech. Okres pandemii spowodował, że szerzej dostrzeżono znaczenie zjawiska samotności w sferze społecznej i uznano je za ważne zagadnienie polityczne.

 

Pierwszym krokiem, jakie podjęto, zanim zapadną ewentualne decyzje o powołaniu rządowej instytucji ds. samotności, było poddane zjawiska wnikliwej analizie politycznej i naukowej. Zwołano w tym celu konferencję z udziałem specjalistów ds. polityki społecznej, naukowców i przedstawicieli organizacji charytatywnych.

 

Omawiając problem podkreślano, że zjawisko samotności nie dotyczy tylko osób, które utraciły swego życiowego partnera lub partnerkę, zmniejszył się krąg ich przyjaciół lub nie są na tyle mobilni, żeby mogli samodzielnie wyjść z domu, ale też dotyka wielu młodych ludzi, co dało o sobie wyraźnie znać podczas pandemii.

 

 

Przykładem już działających u naszego zachodniego sąsiada rozwiązań jest program organizacji Maltańska Służba Medyczna (Malteser Hilfsdienst) pod nazwą „Razem i dla siebie”, działający w około 110 miejscach w całym kraju i nastawiony na udzielanie wsparcia seniorom, zwłaszcza ciężko chorym. Poza tym w Niemczech działa około 530 domów wielopokoleniowych, wspieranych finansowo przez państwo, które nastawione są na zapobieganie izolacji i samotności.

 

Powołanie kogoś w rodzaju pełnomocnika rządu federalnego ds. samotności mogłoby spowodować, że samotność stałaby się tematem szerszej dyskusji publicznej, a taki pełnomocnik mógłby zwrócić większą uwagę czołowych polityków na zagadnienie samotności i nakłonić ich do uwzględnienia w podejmowanych decyzjach ich wpływu na zapobieganie i zwalczanie zjawiska samotności.

 

 

W wypowiedziach niemieckich polityków jest obecna świadomość, że problem przeciwdziałania negatywnym skutkom zjawiska samotności musi obejmować zarówno politykę ochrony zdrowia, jak i politykę socjalną oraz gospodarczą.

 

W Polsce, jak dotąd, nie odbyła się szersza debata na temat przeciwdziałania skutkom samotności. Natomiast badania, prowadzone m.in. przez dr hab. prof. UAM Michała A. Michalskiego dowodzą, że skutki tego zjawiska są negatywne nie tylko w sferze psychicznej i społecznej, ale także mają zgubny wpływ dla gospodarki.

 

- Szacunkowy koszt, który ponoszą pracodawcy w związku z epidemią samotności to 2.5 miliarda funtów rocznie… - podaje naukowiec w odniesieniu do danych z Wielkiej Brytanii.

 

Należy również zwrócić uwagę, że na problem izolacji i osamotnienia, które mogą w efekcie prowadzić do samotności, mają wpływ zarówno systemy edukacyjne i wychowawcze, modne ideologie społeczne i idee polityczne, wyznawane wartości, modele rodziny i zachowań społecznych, postęp technologiczny, klimat czy poziom dobrobytu.

 

Człowiek jest „zwierzęciem społecznym” i nawet największy indywidualista nie będzie dobrze funkcjonował w samotności.