Porady pediatry: Odwodnienie u dziecka – jak rozpoznać i zaradzić

girl 2501091 1280dr n. med. Andrzej Blumczyński
specjalista pediatra, nefrolog dziecięcy


Wobec tegorocznej fali upałów warto zauważyć, że osobami szczególnie narażonymi na odwodnienie są niemowlęta i małe dzieci. Sytuacji tej można jednak uniknąć, zwracając uwagę na kilka istotnych elementów. Przede wszystkim należy chronić dzieci przed ekspozycją na wysokie temperatury: unikać spacerów w godzinach od 10:00 do 16:00 oraz przy wysokiej wilgotności powietrza, minimalizować czas przebywania w samochodzie, zasłaniać okna w domu (optymalnie roletami zewnętrznymi), a także wietrzyć pomieszczenia wczesnym rankiem.

Jeżeli decydujemy się na spacer, koniecznie trzeba zadbać, by dziecko pozostawało w cieniu – np. dzięki wózkowej parasolce. Warto zwracać uwagę na adekwatne do temperatury ubieranie niemowlęcia (z refleksją, czyli jak ja bym się czuł, gdyby mnie tak ubrano?) i unikanie nadmiernego przykrywania go podczas snu, co uniemożliwia skuteczną regulację temperatury ciała.

Najważniejsze jest jednak intensywne nawadnianie dziecka na każde jego żądanie, a w przypadku zatwardziałych śpiochów – nie rzadziej niż co trzy godziny. W przypadku karmienia piersią trzeba pamiętać o odpowiedniej podaży płynów u mamy – bez tego produkcja mleka będzie niewystarczająca. Jeżeli niemowlę karmione jest mieszanką mleczną to minimalną objętość podawanego w ciągu doby pokarmu obliczamy, mnożąc masę dziecka x 100. Miernikiem adekwatności nawadniania jest waga zużywanych przez niemowlę pieluch – jeśli są wyraźnie lżejsze niż dotychczas, należy zwiększyć objętość karmień. Można również kontrolować masę samego dziecka – jeżeli sukcesywnie spada, należy skonsultować się z lekarzem pediatrą. Zachowanie rozsądku w opiece nad niemowlęciem powinno jednak pozwolić na uniknięcie niepotrzebnych komplikacji.

Odwodnienia u dzieci można się spodziewać również w przebiegu wielu chorób ogólnoustrojowych (gorączka, cukrzyca), układu pokarmowego (biegunka, wymioty), moczowego (moczówka), skóry (oparzenia).

Objawami odwodnienia są ogólne osłabienie lub nietypowa drażliwość, uczucie pragnienia, mała elastyczność skóry, suchość ust i wnętrza jamy ustnej, płacz bez łez, głębokie osadzenie gałek ocznych („podkrążone oczy”), przyspieszona częstość bicia serca i oddechu, obniżona objętość lub częstość oddawania moczu oraz utrata masy ciała. U niemowląt zauważyć można dodatkowo zapadnięcie się ciemiączka. 

W przypadku wystąpienia powyższych objawów, a jeszcze lepiej – w sytuacjach predysponujących do odwodnienia – należy zwiększyć objętość podawanych dziecku napojów. Optymalne do tego celu są dostępne w aptekach doustne płyny nawadniające – tzw. „elektrolity”. W przypadku gdy dziecko odmawia ich przyjmowania, poleca się rozcieńczony wodą sok jabłkowy, wodę lekko osłodzoną i posoloną lub – w ostateczności – jakikolwiek napój, który dziecko będzie piło. U niemowląt karmionych piersią należy utrzymać to żywienie. W przypadku, gdy dziecko wymiotuje, warto często (np. co 5 minut) podawać małe objętości chłodnych płynów (łyżeczką lub strzykawką). Orientacyjne dobowe zapotrzebowanie dziecka na płyny zależy od masy jego ciała: 5 kg – 500 ml, 10 kg – 1000 ml, 15 kg – 1250ml, 20 kg – 1500ml, 30 kg – 1750 ml. W przypadku biegunki, gorączki lub upałów jest ono jeszcze wyższe. Warto więc dodatkowo stosować leki przeciwgorączkowe oraz optymalizować temperaturę w pomieszczeniu.

Miernikiem skuteczności prowadzonego w domu leczenia jest ustępowanie opisanych powyżej objawów.


Piśmiennictwo:
Jardine DS.: Heat Illness and Heat Stroke. Pediatrics in Review. 2007; 28; 249
Somers M.J.: Clinical assessment and diagnosis of hypovolemia (dehydration) in children. 2018. uptodate.com


Zdjęcie ilustracyjne/Pixabay.com



Fixed Bottom Toolbar