dr n. med. Andrzej Blumczyńskispecjalista pediatra, nefrolog dziecięcy
Gorączka u dziecka jest często spotykanym objawem chorobowym i tym samym przedmiotem niepokoju rodziców. Warto zatem usystematyzować kilka związanych z nią zagadnień:
1. Co to jest gorączka?
O gorączce mówimy, gdy temperatura ciała przekracza 38 stopni Celsjusza. Niższe zakresy temperatur nazywany stanem podgorączkowym.
2. Jak mierzyć temperaturę?
Wśród różnych typów termometrów za najbardziej wiarygodne uważa się te, które dokonują pomiaru w ustach lub odbycie. Wygodne i popularne urządzenia oceniające ciepłotę ciała w uchu, na czole czy pod pachą są coraz bardziej dokładne, ale dobrze jest pamiętać o wspomnianej wyżej możliwości weryfikacji wątpliwych pomiarów. Wybierając termometr, warto kierować się również jakością samego urządzenia – jeżeli w seryjnych pomiarach otrzymujemy za każdym razem wyraźnie różny wynik, to stawia to sprzęt w złym świetle. Warunkiem precyzyjnego odczytu jest w końcu właściwe napięcie baterii zasilającej termometr – dobrze jest wymieniać ją regularnie mniej więcej co dwa lata. Z kolei w przypadku użytkowania termometrów szklanych należy pamiętać o odpowiednio długim czasie pomiaru: od 2 minut w odbycie do 5 minut pod pachą.
Wśród różnych typów termometrów za najbardziej wiarygodne uważa się te, które dokonują pomiaru w ustach lub odbycie. Wygodne i popularne urządzenia oceniające ciepłotę ciała w uchu, na czole czy pod pachą są coraz bardziej dokładne, ale dobrze jest pamiętać o wspomnianej wyżej możliwości weryfikacji wątpliwych pomiarów. Wybierając termometr, warto kierować się również jakością samego urządzenia – jeżeli w seryjnych pomiarach otrzymujemy za każdym razem wyraźnie różny wynik, to stawia to sprzęt w złym świetle. Warunkiem precyzyjnego odczytu jest w końcu właściwe napięcie baterii zasilającej termometr – dobrze jest wymieniać ją regularnie mniej więcej co dwa lata. Z kolei w przypadku użytkowania termometrów szklanych należy pamiętać o odpowiednio długim czasie pomiaru: od 2 minut w odbycie do 5 minut pod pachą.
3. Jaka może być przyczyna gorączki?
Najczęstszym podłożem obserwowanej gorączki są rozmaite infekcje: związane ze zwykłym przeziębieniem, zapaleniem gardła, migdałków, krtani, oskrzeli, układu pokarmowego lub moczowego. Wyższa temperatura może również wystąpić po wykonaniu szczepień ochronnych. Aktualnie uważa się natomiast, że ząbkowanie NIE może być źródłem gorączki przekraczającej 38,9 stopni Celsjusza. Podobnie NIE jest możliwe, aby przyczyną temperatury powyżej 38,5 stopni Celsjusza było wtórne do nieodpowiedniej garderoby „przegrzanie” dziecka.
Najczęstszym podłożem obserwowanej gorączki są rozmaite infekcje: związane ze zwykłym przeziębieniem, zapaleniem gardła, migdałków, krtani, oskrzeli, układu pokarmowego lub moczowego. Wyższa temperatura może również wystąpić po wykonaniu szczepień ochronnych. Aktualnie uważa się natomiast, że ząbkowanie NIE może być źródłem gorączki przekraczającej 38,9 stopni Celsjusza. Podobnie NIE jest możliwe, aby przyczyną temperatury powyżej 38,5 stopni Celsjusza było wtórne do nieodpowiedniej garderoby „przegrzanie” dziecka.
4. Kiedy należy rozpocząć leczenie?
Ponieważ podwyższenie temperatury ciała jest jednym ze sposobów zwalczania rozwijającej się infekcji nie należy „z automatu” zbijać każdej gorączki. Jako wartość graniczną przyjmuje się zwykle 38,0 stopni Celsjusza. Podkreśla się jednak, że decydując o ewentualnym leczeniu, warto wziąć pod uwagę również ogólny stan dziecka: nastrój, chęć do zabawy czy apetyt. Jeżeli pociecha wyraźnie niedomaga, można rozważyć wcześniejsze podanie leków przeciwgorączkowych. Bardziej zdecydowanego działania wymaga również gorączka u dziecka z przewlekłą chorobą serca, płuc lub układu nerwowego.
Ponieważ podwyższenie temperatury ciała jest jednym ze sposobów zwalczania rozwijającej się infekcji nie należy „z automatu” zbijać każdej gorączki. Jako wartość graniczną przyjmuje się zwykle 38,0 stopni Celsjusza. Podkreśla się jednak, że decydując o ewentualnym leczeniu, warto wziąć pod uwagę również ogólny stan dziecka: nastrój, chęć do zabawy czy apetyt. Jeżeli pociecha wyraźnie niedomaga, można rozważyć wcześniejsze podanie leków przeciwgorączkowych. Bardziej zdecydowanego działania wymaga również gorączka u dziecka z przewlekłą chorobą serca, płuc lub układu nerwowego.
5. Jak leczyć gorączkę?
Zastosowanie leków przeciwgorączkowych nie jest szczególnie skomplikowane. Do dyspozycji mamy przede wszystkim paracetamol (preparaty typu Apap, Calpol, Efferalgan, Panadol, Pedicetamol) i ibuprofen (np. Brufen, Ibufen, Ibum, Ibuprom, Kidofen, Mig, Nurofen). Każdy z nich podaje się nie częściej niż co sześć godzin w dawce zależnej od masy ciała dziecka – szczegółowe informacje zawarte są w ulotkach dołączonych do opakowania. W przypadku trudnej do opanowania gorączki należy stosować oba leki naprzemiennie – nie częściej jednak niż co trzy godziny. Zasadniczo można stosować syrop, tabletki albo czopki, przy czym te pierwsze byłyby optymalne podczas biegunki, a te ostatnie – przy wymiotach. Zarówno paracetamol, jak i ibuprofen są dostępne bez recepty i powinny na stale gościć w każdej domowej apteczce. Warto pamiętać, że dzieciom nie należy podawać popularnej aspiryny. Podaży leków powinno towarzyszyć adekwatne, zwykle zwiększone, nawadnianie (aktualnie NIE ma przeciwwskazań do podawania mleka). Utratę ciepła można zwiększyć, stosując chłodne okłady lub kąpiel w nieco tylko zimniejszej niż przeciętnie wodzie.
Zastosowanie leków przeciwgorączkowych nie jest szczególnie skomplikowane. Do dyspozycji mamy przede wszystkim paracetamol (preparaty typu Apap, Calpol, Efferalgan, Panadol, Pedicetamol) i ibuprofen (np. Brufen, Ibufen, Ibum, Ibuprom, Kidofen, Mig, Nurofen). Każdy z nich podaje się nie częściej niż co sześć godzin w dawce zależnej od masy ciała dziecka – szczegółowe informacje zawarte są w ulotkach dołączonych do opakowania. W przypadku trudnej do opanowania gorączki należy stosować oba leki naprzemiennie – nie częściej jednak niż co trzy godziny. Zasadniczo można stosować syrop, tabletki albo czopki, przy czym te pierwsze byłyby optymalne podczas biegunki, a te ostatnie – przy wymiotach. Zarówno paracetamol, jak i ibuprofen są dostępne bez recepty i powinny na stale gościć w każdej domowej apteczce. Warto pamiętać, że dzieciom nie należy podawać popularnej aspiryny. Podaży leków powinno towarzyszyć adekwatne, zwykle zwiększone, nawadnianie (aktualnie NIE ma przeciwwskazań do podawania mleka). Utratę ciepła można zwiększyć, stosując chłodne okłady lub kąpiel w nieco tylko zimniejszej niż przeciętnie wodzie.
6. Kiedy należy pojechać do lekarza?
Zwykle gorączka trwająca krócej niż trzy dni może być obserwowana i leczona w warunkach domowych. Niezwłoczna konsultacja lekarska jest natomiast niezbędna w przypadku, jeżeli dodatkowo obserwujemy zaburzenia świadomości, drgawki, nieutulony płacz, trudności z oddychaniem, zasinienie ust i języka, zapadnięte ciemiączko, sztywność karku, silny ból głowy lub brzucha, a także nieblednącą pod wypływem ucisku wysypkę na skórze. Gorączka u niemowlęcia poniżej szóstego miesiąca życia powinna również być każdorazowo skonsultowana u lekarza. W przypadku starszych dzieci alarmująca jest temperatura powyżej 40 stopni Celsjusza.
Zwykle gorączka trwająca krócej niż trzy dni może być obserwowana i leczona w warunkach domowych. Niezwłoczna konsultacja lekarska jest natomiast niezbędna w przypadku, jeżeli dodatkowo obserwujemy zaburzenia świadomości, drgawki, nieutulony płacz, trudności z oddychaniem, zasinienie ust i języka, zapadnięte ciemiączko, sztywność karku, silny ból głowy lub brzucha, a także nieblednącą pod wypływem ucisku wysypkę na skórze. Gorączka u niemowlęcia poniżej szóstego miesiąca życia powinna również być każdorazowo skonsultowana u lekarza. W przypadku starszych dzieci alarmująca jest temperatura powyżej 40 stopni Celsjusza.
Rozsądne podejście do tematu gorączki u dziecka powinno pozwolić na uniknięcie zarówno zbagatelizowania problemu, jak i podejmowania niepotrzebnych działań.
Piśmiennictwo:
Ward MA: Patient education: Fever in children, www.uptodate.com, 2019
Piśmiennictwo:
Ward MA: Patient education: Fever in children, www.uptodate.com, 2019
