Wielkanocne zwyczaje w Polsce i na świecie

Czas Świąt Wielkanocnych obchodzony jest na pamiątkę Męki i Zmartwychwstania Chrystusa. Na całym świecie zwyczaje związane z tym świętem mają pewne wspólne cechy, ale występują także zupełnie różnorodne obyczaje. Religijne skupienie i radość mieszają się ze świeckimi tradycjami i zabawami, a prawie wszystkich łączy świąteczny stół. Obecny czas mocno ograniczył niektóre z tradycyjnych, wielkanocnych obrzędów i publicznych zgromadzeń, spójrzmy jednak jak wyglądały one dotąd.

 

Polska
W Polsce, tak jak w większości krajów chrześcijańskich, to święto religijne. Wiąże się z obecnością wiernych na mszach podczas Niedzieli Palmowej i Wielkiego Tygodnia, spowiedzią wielkanocną, misteriami pasyjnymi i procesjami, święceniem palm i potraw wielkanocnego koszyka.

 

Tradycją jest wspólne układanie palemek oraz malowanie pisanek. To doskonała okazja do rodzinnego spotkania i wymiany doświadczeń. Młodsi uczą się sztuki dekoracji od starszych, a tradycja przechodzi z pokolenia na pokolenie.

 

Do wielkanocnego rytuału należą też misteria pasyjne. Najbardziej znane misterium Męki Pańskiej w Polsce odbywa się w Kalwarii Zebrzydowskiej. Za granicą słynne misteria odgrywane są w Oberammergau w Alpach Bawarskich oraz w hiszpańskiej Sewilli.

W Wielką Sobotę odbywa się święcenie potraw w wielkanocnych koszykach, a w Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego w gronie rodzinnym spożywane jest wielkanocne śniadanie, na którym nie powinno zabraknąć jajek, szynki, białej kiełbasy, mazurków i babki. Podczas śniadania dzielimy się święconym jajkiem, symbolem nowego życia, i składamy sobie życzenia. Następnego dnia w lany poniedziałek tradycja każe polewać się wodą.

 

Czechy
Nasi południowi sąsiedzi w piątek malują pisanki i kupują baranki z biszkoptowego ciasta. W sobotę i niedzielę odwiedzają kościoły, ale poza tym dni te spędzają podobnie jak inne weekendy. Na czeskiej wsi święta zaczynają się w poniedziałek i zwą się szmigrus. Młodzi chłopcy odwiedzają domy swoich rówieśniczek, niosąc w rękach kilka splecionych ze sobą gałązek wierzby, zwanych pomlazkami. Starają się nimi wychłostać dziewczyny, które oblewają ich wodą, uciekają i chowają się, wydając przy tym głośne piski. Później, na znak zgody, dziewczyny wiążą kolorowe kokardki z bibułki na pomlazkach i następuje poczęstunek pisankami, słodyczami i palenką, czyli wódką ze śliwek, moreli, lub wiśni. Zwyczaj ten obchodzony jest w domach, w których mieszkają panny na wydaniu.

Innym zwyczajem towarzyszącym szmigrusowi, a popularnym wśród dzieci, jest wizytowanie z koszyczkiem domów sąsiadów i zbieranie słodyczy w zamian za piosenki i życzenia.

 

Niemcy
Za naszą zachodnią granicą świętuje się od piątku do poniedziałku. W wielkanocną niedzielę dzieci szukają w mieszkaniach lub ogrodach kolorowych jajeczek, zajączków i innych słodyczy pochowanych tam przez rodziców.

Kolorowymi jajkami obwiesza się młode gałązki z zielonymi listkami. W Wielki Czwartek, zwany w Niemczech Zielonym Czwartkiem jajka maluje się na zielono.

 

Wielka Brytania
Brytyjska Wielkanoc ma wiele elementów zaczerpniętych jeszcze z pogańskiego święta wiosny. Jej symbolem jest zając – według tradycji właśnie w tym czasie rozpoczynał się sezon polowań na te zwierzęta. Święta obchodzi się od piątku do poniedziałku, jednak w poniedziałek sklepy są otwarte. W sobotę wielkanocną istnieje tradycja ulicznych festiwali i parad.

Popularnym prezentem są jajka z czekolady wypełnione cukierkami. Obdarowuje się nimi dzieci w niedzielny poranek.

Na północy istnieje tradycja turlania jajek ugotowanych na twardo. To, które potoczy się najdalej wygrywa. Inna zabawa polega na trzymaniu jajek w dłoniach i uderzaniu ich o siebie. Rywalizację przegrywa ten, którego jajko zostanie uszkodzone jako pierwsze.

Wielu Polaków mieszkających obecnie na Wyspach Brytyjskich przenosi polskie tradycje świąteczne do tego kraju.

 

Szwajcaria
Zarówno dzieci jak i dorośli szukają w ogrodzie schowanych jajek. Zabawa ma formę konkursu – zwycięża ten, kto odnajdzie ich najwięcej. Dzieci otrzymują też drobne upominki, a także dekorują jajka. Wielkanocna niedziela spędzana jest w gronie rodzinnym przy uroczystym obiedzie. Na stole obecne są potrawy z jagnięciny, jajka, ciasta oraz czekoladowe zające.

Hiszpania
Wielkanoc jest w Hiszpanii najważniejszym świętem. Towarzyszą mu liczne procesje uliczne, odwiedzane są kościoły. W Aragonii istnieje zwyczaj wielkopiątkowej procesji na pobliskie wzgórze z umieszczonym tam krzyżem, w pobliżu którego przechowywane są relikwie i święte obrazy. Mieszkańcy wchodzą na wzgórze po relikwie, a następnie schodzą z nimi i kontynuują procesję ulicami miasta. Towarzyszy temu odgłos bębnów.

 

Włochy
Tradycją włoskiej Wielkanocy jest spędzanie jej poza domem, co upodabnia ją do naszej majówki. Kulminacyjnym momentem świąt jest obiad, podczas którego je się baraninę lub jagnięcinę. Barani rosół z pierożkami cappelletti stanowi pierwsze danie, a pieczone jagnię drugie. Do tego podaje się plasterki salami i jajka na twardo. Deser stanowi ciasto colomba (gołębica), na ogół zakupione w cukierni. Włosi nie mają tradycji święcenia potrwa. Symbolem Wielkanocy jest tu baranek.

 

USA
Amerykańska tradycja nakazuje spędzać te święta w gronie rodzinnym. W USA jest to jedynie wielkanocna niedziela, poniedziałek jest już normalnym dniem pracy. Świątecznymi potrawami są tu jajka, pieczona szynka w słodkim sosie i ciasta. Dzieci odnajdują jajka schowane przez Easter Bunny (wielkanocnego zajączka), które potem z chęcią zjadają. Dostają też prezenty – słodycze, owoce i drobniejsze upominki. Co roku o tej porze w Białym Domu dzieci mogły uczestniczyć w zabawie polegającej na toczeniu jajek po trawniku (Easter Egg Roll).

Tradycją jest też noszenie tego dnia przez dziewczyny i kobiety specjalnego wielkanocnego kapelusza. Towarzyszy temu konkurs na najciekawszy Easter Bonnet – jak brzmi jego angielska nazwa. Zwyczaj ten związany jest z nakrywaniem głowy przez chrześcijanki oraz z wielkanocną paradą i ma symbolizować duchowe odnowienie i odkupienie.

 

Meksyk
Tu zwyczajem jest uczestnictwo w procesji i święcenie gałązek palmowych w Niedzielę Palmową. Następnie palmy są palone, a popiół z nich służy do posypywania głów. W Wielki Piątek w wielu miejscowościach odgrywane są sceny z męki i ukrzyżowania Pana Jezusa. Zwyczajem jest, że uczestnicy procesji dźwigają ze sobą ciężkie łańcuchy, wielkie bele z kłujących roślin, są przepasani powrozami oraz boleśnie się biczują. Podczas nocnych procesji figura Chrystusa niesiona jest przy zapalonych świecach. Tradycja tych dość drastycznych procesji pochodzi z Hiszpanii, gdzie do dziś jest kontynuowana.

Niedziela Zmartwychwstania Pańskiego jest w Meksyku hucznie obchodzona. Świętowanie trwa do późnej nocy, a towarzyszą mu pokazy sztucznych ogni, zabawy w wesołym miasteczku oraz spożywanie potraw z ulicznych stoisk.

Wielkanocny poniedziałek rozpoczyna Tydzień Paschalny, zatem Meksykanie świętują Wielkanoc aż dwa tygodnie, które są wolne od nauki i pracy. 

 

Australia
Na Antypodach do tradycji należy spożywanie wielkanocnego śniadania w gronie ubogich. Takie spotkania odbywają się w kościołach z udziałem duchownych. Wielkanocny posiłek składa się z wieprzowiny, smażonego kurczaka z ziemniakami, marchewką i dynią. W poniedziałek dzieci szukają pochowanych w ogrodzie jajek, po czym wymieniają się nimi w gronie rówieśników.

 

Bali
Mieszkańcy dalekiej Bali, wyspy na Oceanie Indyjskim, robią palmy i święcą potrawy wielkanocne, podobnie jak w Polsce. Unikalnym zwyczajem jest budowa wielkich ołtarzy z ogromnej ilości małych, kolorowych ciasteczek.

Radosnych Świąt Wielkiej Nocy!