dr Iwona Roszkiewiczpsycholog
Profilaktyka, czyli ochrona dzieci i młodzieży przed czynnikami zagrażającymi ich prawidłowemu rozwojowi, jest obok nauczania i wychowania nieodzownym elementem systemu edukacyjnego. Problem polega na tym, że ani współczesna profilaktyka, ani nauczanie, a tym bardziej wychowanie, nie spełniają celów zasadniczych, jakimi są zapewnienie prawidłowych warunków wzrostu i ochrony dziecka. Warto więc przypomnieć najważniejsze czynniki chroniące przed podejmowaniem zachowań ryzykownych przez dzieci i młodzież. W badaniach empirycznych potwierdzono pięć najważniejszych kategorii:
Najważniejszy czynnik chroniący dzieci i młodzież przed podejmowaniem ryzykownych działań, to silna więź emocjonalna z rodzicami. Oczywiście, troska o więź z dzieckiem to zadanie przede wszystkim dla rodziców, jednak ostatnimi czasy wyraźnie widać, że są próby wpływania na nią. Mam na myśli szkolenia zarówno dla rodziców, jak i dla dzieci, podczas których autorytet rodziców jest podważany na różne sposoby. W konsekwencji dzieci odnoszą się do rodziców coraz bardziej lekceważąco, a dorośli tracą „zmysł wychowawczy”, koncentrując się na powierzchownie rozumianych relacjach komunikacyjnych.
Zainteresowanie nauką szkolną jest drugim czynnikiem chroniącym przed ryzykownymi zachowaniami. I znowu, nie chcę tutaj podejmować kwestii systemu edukacji, zwrócę jedynie uwagę, że ukierunkowanie nauki na uzyskanie tak zwanych kompetencji, a nie na rozumienie prawdy, jest elementem poważnie ograniczającym możliwość wykorzystania tego czynnika.
Regularne praktyki religijne – to trzeci czynnik chroniący dzieci i młodzież przed podejmowaniem zachowań ryzykownych. Okazało się, że istnieje ścisła, negatywna korelacja pomiędzy zaangażowaniem w życie duchowe a zainteresowaniem wszelkiego rodzaju zachowaniami problemowymi. Innymi słowy, im mniej duchowości, tym większe narażenie na zagrożenia. Niestety, dane statystyczne informujące o spadkowej tendencji zainteresowania wiarą wśród młodego pokolenia, nie napawają tutaj szczególnym optymizmem.
Czwartym elementem chroniącym dzieci i młodzież przed niebezpiecznymi zachowaniami jest szacunek dla autorytetów i zasad etycznych. To również element, który obecnie jest szczególnie trudny do spełnienia. Szczególnie zagrożony. Nauczycielom z powołania nie jest łatwo cieszyć się autorytetem, z drugiej strony nauczyciele sami mogą okazać się antyautorytetami, co nie zawsze jest dostrzegane przez rodziców dostatecznie szybko. Również całokształt życia społecznego, brutalizacja debaty publicznej utrudnia wielu niedojrzałym ludziom kształtowanie ich kręgosłupa moralnego.
Wreszcie piąty czynnik chroniący dzieci i młodzież przed ryzykownymi zachowaniami - to życie pozaszkolne i pozarodzinne, a więc włączanie się w różne dobre grupy rówieśnicze zainteresowane kulturą i kształtowaniem pasji. Z moich rozmów z młodymi ludźmi wynika, że ten punkt, czyli realizowanie własnych zainteresowań w odpowiedniej grupie, również nie zawsze jest łatwy do zrealizowania.
Najistotniejsze jednak, jeśli chodzi o profilaktykę, to zająć się po prostu sztuką życia, a nie sztuką niepicia, niepalenia, niegrania itd. Po prostu uczmy się razem z dziećmi trudnej sztuki życia w wolności w oparciu o niezbędne wartości.
Zdjęcie ilustracyjne/fot. Milena Gliwa
Zdjęcie ilustracyjne/fot. Milena Gliwa
