Tylko długofalowa polityka prorodzinna przynosi efekty – czeski „cud” demograficzny

 

 

Współczynnik dzietności to miara określająca przeciętną liczbę dzieci, które urodziłaby kobieta w ciągu całego okresu rozrodczego (15-49 lat) przy założeniu, że w poszczególnych fazach tego okresu rodziłaby z intensywnością obserwowaną wśród kobiet w badanym roku.

 

 

Powszechnie przyjmuje się, że współczynnik dzietności między 2,10 a 2,15 jest wartością zapewniającą prostą zastępowalność pokoleń. Jest to całkiem logiczne, bo rodzice muszą mieć średnio dwójkę dzieci, aby populacja nie malała. Mały naddatek ponad 2 jest skutkiem śmiertelności młodych (nie każdy dożyje wieku rozrodczego). Poziom ten jest obecnie poza zasięgiem niemal wszystkich gospodarek rozwiniętych.

 

Jeszcze w 1999 roku kobiety czeskie rodziły w ciągu swojego życia około 1,13 dziecka. Wzrost urodzin w ostatnich dwóch dekadach, jak twierdzą specjaliści, wynika ze stabilności czeskiej gospodarka (wzrost PKB). Młodzi ludzie szybko znajdowali pracę po zakończeniu edukacji, bezrobocie było prawie zerowe, stać ich było na wynajęcie mieszkań i założenie rodzin. W środowisku czeskim dzietność jest ściśle związana z sytuacją gospodarczą i perspektywami ekonomicznymi.

 

Władze Czech mocno wspierają rodziców. Funkcjonuje tam od lat korzystna i stale ulepszana polityka rodzinna, która opiera się na wspieraniu łączenia pracy i rodziny. W Polsce bardziej zdecydowana polityka prorodzinna (niektórzy twierdzą, że takiej polityki wcześniej w ogóle nie było) jest prowadzona dopiero od kilku lat.

 

 

Czesi konsekwentnie (już od lat 70., z przerwą pod koniec XX wieku) budowali swój własny model polityki rodzinnej, dopasowany do potrzeb rodzin oraz systemu wartości obywateli. Fundamentem tej koncepcji jest tzw. model sekwencyjny (praca - opieka nad dzieckiem bez aktywności na rynku pracy - powrót do pracy). Większość Czechów uważa, że to właśnie wychowanie dzieci jest ich obowiązkiem wobec społeczeństwa, a nie praca.

 

Polityka socjalna państwa ma postać stosunkowo hojnych i długich urlopów rodzicielskich, które w dużym stopniu przyczyniły się do wzrostu dzietności. Według badań urlopy rodzicielskie cieszą się autentycznym i powszechnym poparciem w środowisku czeskich rodziców. Nie powiodły się podejmowane w przeszłości próby skrócenia lub ograniczenia urlopów rodzicielskich.

 

 

Rodzice w Czechach mogą liczyć m.in. na cztery lata urlopu rodzicielskiego i 300 000 czeskich koron (ok. 60 tys. zł) zasiłku rodzicielskiego. Zadbano też o korzystne warunki pracy rodziców w niepełnym wymiarze godzin. Państwo, podobnie jak w Polsce (Programy Maluch i Maluch Plus), inwestuje w rozwój opieki przedszkolnej, aby rodzice mogli płynnie wrócić do pracy po urlopie wychowawczym. Obecnie w Czechach trwają prace legislacyjne nad uregulowaniem zasad pracy zdalnej (tzw. home office). Dla rządzących ważne jest, aby państwo przygotowało dla rodzin takie warunki, które pozwolą im na wybór życia rodzinnego i zawodowego zgodnie z indywidualnym wyborem, według potrzeb i poczynionych planów.

 

Czeski sukces dzietności zauważany jest także w Polsce. Konferencję poświęconą temu zjawisku zorganizował w Warszawie Instytut Pokolenia, który przygotował z tej okazji specjalny raport. Pisaliśmy o tym w tekście Czeski sukces demograficzny – debata w Instytucie Pokolenia.

 

 

Podczas prezentacji raportu informowano, że od 1999 roku w Czechach krzywa dzietności rośnie. Bardziej opłaca się tam być rodzicem, istnieje więcej zasiłków macierzyńskich, zasiłek ojcowski. Ojciec może zastąpić mamę w wychowywaniu dziecka, jest też zasiłek wychowawczy wypłacany do 4 roku życia, są bardzo duże ulgi podatkowe. Istnieje możliwość elastycznej pracy wykonywanej np. w domu.

 

Na ten sukcesu czeskiej dzietności wypowiedział się także ostatnio prof. Michał A. Michalski z UAM w Poznaniu, prezes fundacji Instytut Wiedzy o Rodzinie i Społeczeństwie, która działa także na polu promocji rodzicielstwa, wychowania i edukacji zarówno rodziców, jak i dzieci oraz młodzieży. Na antenie Radia Poznań stwierdził, że Polska powinna brać przykład z Czech. Według naukowca, nasz południowy sąsiad rozwiązał swoje problemy demograficzne.

 

 

- Czeskim rodzicom łatwiej wrócić na rynek pracy po wychowaniu dzieci, ponieważ dłużej, niż w Polsce jest tam niskie bezrobocie – zauważył prezes M. Michalski. - Tam są dwa bardzo ciekawe elementy odróżniające sytuację Czech od Polski. Po pierwsze, Czesi od dłuższego czasu, dłużej niż my znają sytuację niskiego bezrobocia. Niskie bezrobocie to coś, do czego się przyzwyczajamy, Czesi mieli ten komfort wiele lat. To tworzy przekonanie, że powrót na rynek pracy nie jest problemem. A druga rzecz, że kiedy pojawiło się pytanie, co jest pierwszym obowiązkiem wobec społeczeństw - to Polacy odpowiadają, że praca, a Czesi - urodzić dzieci, założyć rodzinę. Czesi kojarzeni trochę inaczej, mniej zaangażowani, w kwestii przywiązania do rodziny, przeganiają nas – dodał naukowiec.