Początek lata – Noc Kupały i Noc Świętojańska
Zdjęcie ilustracyjne: Pixabay.com

Początek lata – Noc Kupały i Noc Świętojańska

Wtorek, 21 czerwca jest pierwszym dniem astronomicznego lata. Z 21 na 22 czerwca przypada Noc Kupały, czyli najkrótsza noc w roku. Natomiast z 23 na 24 czerwca obchodzimy Noc Świętojańską. Warto znać tradycję tych świąt.
 

Koniec roku – początek wakacji

Początek lata nieodmiennie kojarzy się z końcem roku szkolnego i wakacjami. To także czas ostatnich szkolnych wycieczek, wielu przełożonych jeszcze z okresu pandemii. Długie dni sprzyjają wszelkiego rodzaju aktywności towarzyskiej, kulturalnej i sportowej. Wolny od pracy czas rodzice mogą spędzić z dziećmi na świeżym powietrzu, spacerując, bawiąc się nad wodą, poznając bliższą i dalszą okolicę – o ile sprzyja po temu pogoda. Ta jednak, jak widzimy i odczuwamy, potrafi robić zaskakujące niespodzianki – po rekordowo upalnych dniach następują opady deszczu i burze, a z nimi znaczne spadki temperatury.
 
870 boy 1853960 1280
 

Najdłuższe dni, najkrótsze noce

Przesilenie letnie to okres najdłuższych dni i najkrótszych nocy. Przy czym długość dnia i nocy jest różna w zależności od tego, w jakiej części Polski się znajdujemy. W najdalej wysuniętych na północ rejonach kraju najdłuższy dzień roku potrwa 17 godzin i 15 minut, w centrum około 16 godzin i 45 minut, a w południowej Polsce 16 godzin i 12 minut. Pozostała część doby to odpowiednio krótka noc.
 

Słowiańska Noc Kupały i jej tradycje

Noc Kupały jest pogańskim, słowiańskim świętem ludowym, określanym współcześnie jako „słowiańskie walentynki”. Obchodzi się je w trakcie letniego przesilenia Słońca, w najkrótszą noc w roku. W 2022 r. Noc Kupały przypada z 21 na 22 czerwca. To święto ognia, wody, słońca i księżyca, urodzaju, płodności, radości i miłości powszechnie obchodzone na obszarach zamieszkałych przez ludy słowiańskie (choć także przez ludy bałtyckie, germańskie i celtyckie, a także przez część narodów ugrofińskich - Finów i Estończyków oraz Litwinów i Łotyszy).
 
Nazwy Noc Kupały używa się głównie na Podlasiu i Mazowszu. Na południu Polski tego dnia obchodzi się sobótkę, a na Mazurach palinockę.
 
870 flower crown 4483190 1280
 
Obchody związane ze świętem lata charakteryzują ciekawe zwyczaje i obrzędy. Jednym z nich jest m.in. plecenie wianków z kwiatów (tradycyjnie – z siedmiu ziół) i puszczanie ich na wodę z czterema zapalonymi świecami (wcześniej z łuczywem czy palącą się korą). Młode kobiety robiły to, wierząc, że niedługo znajdą ukochanego. Później wianki łowili chłopcy i szukali ich właścicielek. Jeśli wianek został wyłowiony przez kawalera oznaczało to szybkie zamążpójście.
 
Wianek, który zaplątał się w sitowie, albo co gorsze zatonął, mówił o kłopotach miłosnych, złym ulokowaniu uczuć, a w ostateczności staropanieństwie.
 
Wianki plecione w tę noc służyły nie tylko do wróżb miłosnych. Pleciono także wianki ochronne dla gospodarstwa, wianki przyciągające bogactwo, czy też wianki przeciw chorobom. Zioła użyte do wyplecenia wianków były w trakcie nadchodzących miesięcy zużywane do sporządzania wywarów lub po sproszkowaniu zostawały dodawane do potraw.
 
870 blaze 3736556 1280
 
Nocą paliło się też ogniska blisko wody. Wrzucano do nich zioła uważane za magiczne (łopian, bylica piołun, dziurawiec, mięta, biedrzeniec, bez czarny). Świętujący tańczyli dookoła ognia i przeskakiwali przez płomienie. Skok przez ognisko miał odpędzać złe moce oraz chronić przed chorobami i zapewniać pomyślność.
 

Noc Świętojańska bez surowych zakazów

Noc Świętojańska obchodzona jest zawsze w wigilię św. Jana (w nocy z 23 na 24 czerwca), i jest to obyczaj chrześcijański, który wywodzi się ze słowiańskiego święta Nocy Kupały, a który miał na celu zasymilowanie pogańskiego święta z obrzędowością chrześcijańską. W kulturze ludowej był to czas szczególny, w którym nie obowiązywały tradycyjne, surowe zakazy moralne.

Według tej tradycji święty Jan od dnia swoich imienin „chrzci" wodę, w której można się już bezpiecznie kąpać, nie będąc narażonym na utopienie się, czy inne niebezpieczeństwa.
 
670 to bathe 259383 1280

W kościołach chrześcijańskich jest to również okres święcenia ziół leczniczych.

Najważniejszą rośliną związaną z tym świętem był kwiat paproci. Wierzono w legendę, że ten, kto odnajdzie kwitnący kwiat paproci (paproć w rzeczywistości nie kwitnie, bo rozmnaża się za pomocą zarodników) będzie miał gwarancję bogactwa i miłości.

Kwiat paproci, zwany też „perunowym kwiatem”, miał być niepozorny i trudny do odnalezienia, a rozkwitał tylko w dłoniach młodego i uczciwego człowieka.

W krajach bałtyckich i skandynawskich święto Jana Chrzciciela nazywa się również „dniem lub wieczorem ziół”.

Z czasem tradycyjne obchody „święta wianków” z Nocy Kupały zostały też wykorzystane podczas Nocy Świętojańskiej. Oba obrzędy, tak sobie bliskie czasowo, dotyczą bowiem tego samego święta – początku lata.

Co ciekawe na Łotwie czas letniego przesilenia jest wolnym od pracy świętem państwowym (23 i 24 czerwca). Również na Litwie dzień 24 czerwca, od 2005 roku, jest wolny od pracy.
 
Oprac.: wit
Źródło: niezalezna.pl, wp.pl, pl.wikipedia.org
Zdjęcia: Pixabay.com, Pexels.com
Fixed Bottom Toolbar