Niespodziewany wzrost liczby urodzeń w listopadzie

Główny Urząd Statystyczny przedstawił dane demograficzne za listopad ubiegłego roku. Jedna z wartości zaskakuje - to liczba urodzonych dzieci. W listopadzie zeszłego roku odnotowano w Polsce 27,5 tys. urodzeń, co jest liczbą o 1 tys. większą niż w październiku (26,5 tys.).

Dlaczego to takie zaskakujące? Gdyż jest to zachwianie tendencji obserwowanej w polskiej demografii od wielu lat. Dane w ujęciu miesięcznym publikowane są systematycznie od roku 1970. Od tego czasu tylko dwa razy zdarzyło się, by w listopadzie urodziło się więcej dzieci niż październiku. Było to w roku 1975 (o 0,9 tys.) oraz w roku 2016 (o 0,1 tys.).

Aby dokonać próby uzasadnienia takiej raczej niespodziewanej zmiany należałoby się cofnąć o 9 miesięcy wstecz, do lutego 2021 roku. Wówczas to mieliśmy okres między drugą a trzecią falą zakażeń koronawirusem. Fakt ten może potwierdzać niemały wpływ panującej epidemii na zjawiska demograficzne. Młode osoby prawdopodobnie rzadziej decydują się na poczęcie dziecka w okresie wzrostu liczby zakażeń, natomiast gdy liczba odnotowanych pozytywnych wyników testu na koronawirusa maleje to wówczas częściej podejmowane są decyzje prokreacyjne.

Wspomniany wzrost jest jednak tylko niewielką iskierką optymizmu w analizie liczby urodzeń. Pogłębiona analiza, a szczególnie porównanie danych za jedenasty miesiąc roku w innych latach wskazuje na głęboki kryzys demograficzny. Podana przez GUS liczba urodzeń w listopadzie 2021 roku (27,5 tys.) jest wprawdzie wyższa niż w roku 2020 (26,8 tys.), ale niższa niż we wcześniejszych latach (poza okresem 1999-2005 i rokiem 2014).

Już nie ma żadnych wątpliwości, że rok 2021 zakończy się najniższą w powojennej historii kraju liczbą urodzeń. W okresie styczeń-listopad 2021 urodziło się 305,6 tys. dzieci, a w całym ubiegłym roku odnotowano 356,5 tys. urodzeń. Doświadczenie ostatnich lat wskazuje, że w grudniu należy oczekiwać zbliżonej liczby nowonarodzonych dzieci do listopada, a więc około 27 tys. Zatem rok 2021 zakończy się najprawdopodobniej na poziomie około 332 tys. urodzeń.

Efekt pandemii jest widoczny nie tylko w obszarze urodzeń, ale również (a może przede wszystkich) w aspekcie umieralności. Listopad ubiegłego roku był miesiącem, gdy rozwijała się czwarta fala zakażeń koronawirusem, wzrastała liczba zgonów. GUS podał, że w omawianym miesiącu zmarło aż 51 tys. osób. W 2021 roku tylko w marcu i kwietniu (trzecia fala) notowano więcej zgonów. Większą liczbę odnotowano też w listopadzie 2020 roku (66 tys.), wówczas miał miejsce szczyt drugiej fali. Taki rezultat przekłada się na pogłębiający się ujemny przyrost naturalny, który za listopad wyniósł minus 23,5 tys., a za 2021 rok wynosi za okres pierwszych jedenastu miesięcy już minus 152,8 tys.

Warto wspomnieć, że cały 2020 roku przyniósł ubytek ludności na skutek urodzeń i zgonów na poziomie 122,1 tys., zatem ubiegły rok okaże się najgorszym pod tym względem w całej powojennej historii kraju.

Corocznie w listopadzie było zawieranych stosunkowo mało małżeństw. Rok 2021 wpasował się w tę tendencję z ostatnich lat. GUS podał informację o 5,5 tys. ślubów, które miały miejsce w jedenastym miesiącu ubiegłego roku. To wartość podobna do tych, które notowano w listopadzie w kilku ostatnich latach, od 2017 roku w omawianym miesiącu zawierano od 5,3 do 5,7 tys. małżeństw. Łącznie w 2021 roku w okresie styczeń-listopad na ślubnym kobiercu stanęło 160,9 tys. par, co już jest liczbą większą niż w całym, najgorszym pod tym względem, roku 2020 (144,9 tys.), co było związane z obostrzeniami dotyczącymi organizacji wesel. Jednakże należy oczekiwać, że dane za grudzień poprawią ostateczną liczbę tylko nieznacznie, więc rok 2021 będzie najprawdopodobniej drugim najgorszym w powojennej historii kraju.