Poniżanie i dezinformacja w sieci – czym są „hejt” i „fake news”, jak z nimi walczyć?

 

Internet jest też używany, w coraz większym stopniu, przez dzieci i młodzież. Treści zamieszczane w sieci m.in. pomagają w nauce, a nowoczesna technologia w nawiązywaniu relacji z rówieśnikami i ciekawym spędzaniu czasu.

 

 

Jednak treści w Internecie często są też często wulgarne, fałszywe, agresywne – i przez to groźnie dla młodych (choć nie tylko) odbiorców. Zbyt dużo cZasu spędzanego przez dzieci przed ekranem smartfonu, lub laptopa, może być groźnie dla ich zdrowia psychicznego i fizycznego, co coraz częściej wykazują badania naukowe.

 

Aby dzieci i młodzież mogły w pełni korzystać z jego potencjału, dorośli powinni zadbać o ich bezpieczeństwo w sieci. Tymczasem statystyki pokazują, że filtry rodzinne i inne rozwiązania, które ograniczają dostęp naszych pociech do zagrożeń w Internecie, cieszą się znikomą popularnością. 11,3 proc. nastolatków potwierdza, że ich rodzice stosują takie zabezpieczenia, a blisko 55 proc. - że nie są objęci podobną kontrolą.

 

 

Prawo różnych krajów ogranicza dostęp do treści szkodliwych i zakazanych (np. pornograficznych) ze względu na ich bezprawność oraz możliwość wywołania negatywnych emocji u odbiorcy, destrukcyjnego wpływu na rozwój emocjonalny, poznawczy i społeczny.

 

Nieco bardziej skomplikowana jest walka z agresją i fałszywymi treściami w sieci. Agresja w sieci jest nazywana „hejtem”, a fałszywe informacje „fake news”. I właśnie zjawiska takie jak hejt internetowy, fałszywe wiadomości i dezinformacja (fake news), najczęściej ściśle ze sobą powiązane, stanowią wielkie wyzwanie dla mediów cyfrowych, systemów prawnych i rodziców.

 

Treści te promują niebezpieczne zachowania i dlatego są nieodpowiednie dla młodego odbiorcy. Warto się zastanowić w jaki sposób dziecko czy nieletni może trafić na szkodliwe treści. Może to być przez:

1. mylne lub celowe wyniki wyszukiwania;
2. spam;
3. reklama;
4. adresy zapamiętane przez przeglądarkę;
5. materiały udostępnione przez znajomych dziecka;
6. „przeklikanie się” na inną stronę;
7. wiadomości zawierające szkodliwe treści przesyłane przez osoby opłacone, lub automatycznie.

 

 

Kilka lat temu nikt jeszcze nie mówił o tzw. fake newsach, patostreamach, czy internetowych challengeach. Hejt (ang. online hate speech), czy też jak czasami określa się to zachowanie „pogarda”, jest zjawiskiem typowym dla Internetu. W największym stopniu – jak podają badacze - ujawnia się na Twitterze czy forach Internetowych.

 

Ma zarówno podłoże polityczne (walka z przeciwnikami) i psychologiczne (rozładowanie emocji). Poza tym Internet umożliwia zachowanie anonimowości (co firmy i prawo stara się ograniczyć), a więc także poczucie bezkarności, stąd walka z tym zjawiskiem jest bardzo trudna.

 

Hejterzy używają fałszywych wiadomości, aby budować swoją narrację. Fake news to fałszywa wiadomość, często o charakterze sensacyjnym, publikowana w mediach z intencją wprowadzenia odbiorcy w błąd w celu osiągnięcia korzyści finansowych, politycznych lub prestiżowych.

 

 

Termin fake news to neologizm w języku angielskim dosłownie znaczący fałszywe wiadomości. Odnosi się on do informacji, które nie mają pokrycia w rzeczywistości, jednak mimo to są przedstawiane jako prawdziwe
w wiadomościach, bądź na portalach społecznościowych. Ważną rolę pełni tu intencja nadawcy.

 

Specjaliści od Internetu dowodzą, że najlepszą metodą jest kasowanie z Internetu wpisów hejtujacych, czym dzisiaj zajmują się już wyspecjalizowane firmy.

 

Walka z hejtem jest trudna również dlatego, że hejt ma podłoże nie tylko polityczne, ale również psychologiczne. Badania dowodzą, że hejtujący rozładowują w ten sposób emocje. Poza tym Internet umożliwia zachowanie anonimowości co tylko wyzwala możliwość hejtowania w poczuciu pełnej bezkarności.

 

Zjawisko hejtu w Internecie, choć mocno komentowane, jest zjawiskiem – mimo wszystko – stanowiącym mniejszość. Badania dowodzą, że hejtujący stanowią ok. 25 proc. wszystkich użytkowników Internetu. Ponadto trzeba brać pod uwagę, że szczególnie w stosunku do polityków wiele osób hejtujących ukrywa się pod fałszywymi profilami, a spora część z nich jest odgórnie sterowana przez określone siły czy ośrodki (w tym również zagraniczne).

 

Specjaliści od Internetu dowodzą słusznie, że celem tego wszystkiego, co określa się mianem hejtu (nienawiści) nie tyle jest nienawiść, co właśnie pogarda, gdyż na tej emocji budowania są wszystkie działania hejterów.

 

 

W niektórych przypadkach, domniemana fałszywa wiadomość może być w rzeczywistości jedynie satyrą, wykorzystującą przesadne i nierealistyczne motywy, przeznaczoną do rozrywki, a nie wprowadzenia w błąd.

 

W niektórych przypadkach, fake newsy mogą także stanowić narzędzie propagandy. Rozprzestrzeniana jest poprzez media drukowane i nadawcze serwisy informacyjne, media elektroniczne czy serwisy społecznościowe. Często stosowane są chwytliwe nagłówki w celu zwrócenia możliwie dużej uwagi. Fałszywe wiadomości mogą być elementem dezinformacji w ramach działań określanych jako środki aktywne w grupie „czarnej” technologii hybrydowych.

 

Należy rozróżnić nieprawdziwe i wprowadzające w błąd fałszywe wiadomości od satyry lub parodii, która jest przeznaczona dla celów humorystycznych i nie ma na celu wprowadzenia w błąd odbiorców.

 

Prawdziwe wiadomości bywają również uznawane za fałszywe przez osoby lub instytucje z powodu negatywnej dla tych osób lub instytucji zawartości. Łatwe dochody z reklam, wzmożone podziały polityczne i popularność mediów społecznościowych (jak np. Facebook czy Twitter), to główne przyczyny wzmożonego oddziaływania fałszywych wiadomości, obok rzetelnych wiadomości.

 

 

Prawo w niektórych krajach przewiduje, że dostawca usług internetowych, w szczególności usług przesyłania i utrwalania obrazów, dźwięków, komunikatów, tekstów i innych informacji po uzyskaniu informacji o bezprawnym charakterze udostępnianych treści są zobowiązani do natychmiastowego usunięcia danych lub uniemożliwienia do nich dostępu.

 

 

By uświadomić i ograniczyć rolę hejtu i fake newsów oraz ich wpływu na młodzież jest wprowadzenie do szkół większej ilości szkoleń dotyczących świadomości zagrożeń płynących z sieci internetowej. Chodzi zarówno o uświadomienie nauczycieli (np. we Francji nauczyciel obowiązany jest zgłaszać wszelką aktywności ucznia online, która w jego opinii rzutuje na jakość nauki albo jego bezpieczeństwo), jak i rodziców i uczniów – że Internet jest korzystny dla nauki i zdobywania wiedzy, ale niestety przez sieć World Wide Web odbywa się wiele przestępstw.

 

Z socjalizacyjnego punktu widzenia, takie szkolenia miałby podwójny sens. Po pierwsze – uczulały na temat zagrożeń dla małoletnich, po drugie poprawiały być komunikację w triadzie nauczyciel – uczeń – rodzic.